Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo tăng cường công tác quản lý, giám sát thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bảo đảm cho thị trường này phát triển lành mạnh, minh bạch, an toàn. Nhiều chuyên gia kinh tế nhìn nhận, sự phát triển nóng thời gian qua của thị trường này đòi hỏi nhà đầu tư cần hết sức thận trọng và chọn lọc.

Tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Theo Bộ Tài chính, sau 11 tháng triển khai các quy định mới về phát hành TPDN, thị trường TPDN tiếp tục là kênh huy động vốn quan trọng của các doanh nghiệp trong bối cảnh tín dụng ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước điều hành thận trọng. Khối lượng phát hành TPDN đạt trên 495.000 tỉ đồng, trong đó phát hành riêng lẻ chiếm 94,5%, còn lại là TPDN phát hành ra công chúng chiếm 5,5% tổng khối lượng phát hành. 

Trong thời gian qua, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước kiểm tra về tình hình phát hành, cung cấp các dịch vụ liên quan đến TPDN. Trên cơ sở kết quả kiểm tra tại 9 công ty chứng khoán và 2 doanh nghiệp phát hành, bước đầu đã ghi nhận và triển khai thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với 2 doanh nghiệp phát hành, 1 công ty chứng khoán. 

Cụ thể mới đây, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty cổ phần Tập đoàn VsetGroup do có hành vi chào bán TPDN thông qua phương tiện thông tin đại chúng cho đối tượng nhà đầu tư không xác định mà không đăng ký theo quy định của pháp luật chứng khoán; mức phạt 600 triệu đồng, đồng thời, yêu cầu doanh nghiệp phải thu hồi toàn bộ trái phiếu đã phát hành.

Phía cơ quan chức năng cũng cho biết, đang tiếp tục thực hiện thủ tục để xử phạt Công ty Tập đoàn Cổ phần Tập đoàn Apec Group đối với hành vi tương tự. 

Quan điểm của Bộ Tài chính cho rằng, thị trường TPDN vẫn tiềm ẩn một số rủi ro, cần giám sát chặt chẽ để thị trường phát triển lành mạnh. Bởi thực tế cho thấy, trong số các TPDN phát hành riêng lẻ các tháng đầu năm 2021, TPDN có tài sản đảm bảo chiếm 50,9%; trái phiếu không có tài sản đảm bảo chiếm 49,1%. Trong số 300 doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ trong các tháng đầu năm 2021, 207 doanh nghiệp phát hành trái phiếu có tài sản đảm bảo. Tài sản đảm bảo của trái phiếu chủ yếu là bất động sản, chứng khoán, chương trình, dự án.

Mặc dù tỉ lệ trái phiếu có tài sản đảm bảo cao nhưng thực tế chất lượng tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của doanh nghiệp.

“Giá trị của các tài sản này thường không định giá được chính xác hoặc có biến động mạnh theo diễn biến thị trường. Theo đó, trường hợp thị trường bất động sản hoặc thị trường chứng khoán có biến động, giá trị tài sản đảm bảo có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Bên cạnh đó, tài sản đảm bảo của trái phiếu có thể dùng để bảo đảm cho các khoản vay, khoản phát hành trái phiếu khác của doanh nghiệp do đó nhà đầu tư cần đánh giá kỹ các rủi ro này” - đại diện Bộ Tài chính cho hay. 

Trong khi đó, trên thị trường vẫn có trường hợp doanh nghiệp phát hành trái phiếu với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm. Đặc biệt đối với nhóm bất động sản, trong số hơn 100 doanh nghiệp bất động sản phát hành TPDN riêng lẻ trong năm 2021, có 26 doanh nghiệp ghi nhận lỗ trong 6 tháng đầu năm 2021.

Nhà đầu tư cần thận trọng 

Nói về diễn biến thị trường TPDN thời gian gần đây, ông Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng Thư ký Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam cho biết, trong các nhà đầu tư tham gia vào thị trường này, đầu tiên phải nhắc tới là các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, tiếp đó là các quỹ đầu tư, cuối cùng là các nhà đầu tư cá nhân. Nhà đầu tư cá nhân ngày càng tham gia tích cực vào các đợt phát hành TPDN trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp.

Tuy nhiên điều này cũng đặt ra vấn đề sự phát triển của thị trường TPDN thời gian qua có quá nóng, việc tham gia thị trường của nhà đầu tư cá nhân có tiềm ẩn rủi ro cho chính bản thân nhà đầu tư và sự phát triển bền vững của thị trường TPDN nói riêng, thị trường tài chính Việt Nam nói chung.

Về vấn đề này, theo ông Nguyễn Hoàng Dương - Phó Vụ trưởng vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính), nhằm hạn chế rủi ro trên thị trường TPDN, bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân không có khả năng phân tích, đánh giá rủi ro, Bộ Tài chính đã đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, đồng thời, trình Chính phủ báo cáo Quốc hội quy định thống nhất tại Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp theo hướng chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ như thông lệ quốc tế. 

“Đối với các nhà đầu tư cá nhân khác, có thể đa dạng hóa việc đầu tư thông qua các sản phẩm đầu tư an toàn hơn trên thị trường tài chính như quỹ đầu tư trái phiếu, quỹ hưu trí...” - ông Nguyễn Hoàng Dương cho biết. 

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng, thời gian qua, rất nhiều nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường bởi lãi suất TPDN quá hấp dẫn. Nhưng trong giai đoạn vô cùng khó khăn của nền kinh tế, đây không phải là lúc nhà đầu tư bùng nổ và kiếm lợi nhuận bằng mọi giá, mà đây là thời điểm của sự cẩn trọng và chọn lọc.