Trong năm 2021, cả nước đã phải đối mặt với những thách thức, khó khăn do đại dịch Covid-19 gây ra. Trong đó, TPHCM là địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Việc thực hiện giãn cách, cách ly xã hội và các biện pháp phòng, chống dịch trong thời gian dài đã tác động tiêu cực đến mọi mặt đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực tư pháp. 

Tại phiên khai mạc kỳ họp HĐND TPHCM khóa X diễn ra sáng 7/12, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) TPHCM Đỗ Mạnh Bổng và Chánh án Tòa án Nhân dân (TAND) TPHCM Lê Thanh Phong đã báo cáo kết quả công tác của 2 cơ quan tư pháp quyền lực nhất địa bàn trong năm 2021.

Trong một năm qua, loại tội phạm về kinh tế, môi trường, tham nhũng, chức vụ... có dấu hiệu tăng. Tuy nhiên, dù có dấu hiệu phức tạp, nhưng nhìn chung, tình hình tội phạm trên địa bàn đã có chiều hướng giảm.

Giảm 1.540 vụ án hình sự so với năm 2020

Viện trưởng VKSND TPHCM cho biết, trong năm qua, cơ quan điều tra 2 cấp đã phát hiện, khởi tố 7.779 vụ án hình sự, giảm 1.540 vụ so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, các vụ án chủ yếu liên quan đến tội phạm về ma túy, xâm phạm sở hữu, trật tự an toàn xã hội.

"Nguyên nhân chính dẫn đến số lượng tội phạm giảm là thời gian siết chặt, tăng cường các biện pháp giãn cách xã hội để phòng, chống dịch Covid-19" - VKSND TPHCM nêu rõ.

Trong số các loại tội phạm được kéo giảm, tội trộm cắp tài sản giảm 762 vụ, tội tàng trữ trái phép chất ma túy giảm 281 vụ, tội cướp giật tài sản giảm 194 vụ, tội mua bán trái phép chất ma túy giảm 157 vụ, tội cố ý gây thương tích giảm 154 vụ...

Tuy nhiên, cơ quan kiểm soát hoạt động tư pháp tại TPHCM chỉ rõ, một số loại tội phạm có dấu hiệu gia tăng thời gian qua liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường, tham nhũng, chức vụ. Đặc biệt, tội phạm về ma túy giảm nhưng số vụ tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy và vận chuyển trái phép chất ma túy tăng, ma túy thu giữ được có khối lượng lớn.

Bên cạnh đó, tội phạm về trật tự an toàn xã hội giảm chung nhưng có sự gia tăng vụ việc liên quan tới tội sử dụng mạng máy tính, viễn thông, phương tiện điện tử chiếm đoạt tài sản; làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức, sử dụng con dấu, tài liệu giả của cơ quan, tổ chức; chống người thi hành công vụ; tổ chức, môi giới cho người khác xuất, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép. TPHCM cũng ghi nhận sự gia tăng của các tội phạm, vụ việc bị khởi tố liên quan đến công tác phòng, chống dịch Covid-19.

"Các đối tượng đã sử dụng phương thức, thủ đoạn thực hiện hành vi phạm tội trong thời gian thành phố thực hiện các biện pháp giãn cách", VKSND TPHCM nêu nguyên nhân.

Về những tồn tại, hạn chế của năm 2021, VKSND TPHCM nhìn nhận, trong kỳ, một số nhiệm vụ công tác chưa đảm bảo tiến độ đề ra. Bên cạnh đó, trách nhiệm công tố một số đơn vị chưa được đề cao, tỷ lệ trả hồ sơ điều tra bổ sung cao hơn cho phép, còn có vụ việc hủy án do trách nhiệm của viện kiểm sát.

Tiến độ giải quyết án hình sự bị ảnh hưởng

Báo cáo về kết quả công tác năm 2021, Chánh án TAND TPHCM thông tin, tỷ lệ giải quyết án hình sự đã giảm so với năm trước đó. Nguyên nhân chính xuất phát từ sự ảnh hưởng của dịch Covid-19.

Cụ thể, từ tháng 3 đến tháng 4, nhiều phiên tòa hình sự bị hoãn do có đương sự, người bị hại, luật sư cư ngụ tại khu vực phong tỏa, cách ly. Đến đầu tháng 6, trại giam không thực hiện trích xuất bị cáo, đồng thời phải áp dụng biện pháp giãn cách toàn thành phố, kế hoạch xét xử các vụ án hình sự đều bị tạm dừng.

Trong kỳ báo cáo vừa qua, TAND 2 cấp tại TPHCM đã thụ lý 5.803 vụ án hình sự, giải quyết 4.403/8.705 bị cáo, đạt tỷ lệ trên 75%. Tỷ lệ hủy án do lỗi chủ quan là 0,54% và lỗi khách quan là 0,88%. So với cùng kỳ năm 2020, số vụ việc thụ lý giảm 733 vụ, số vụ giải quyết giảm 2.120 vụ.

TAND TPHCM đã thụ lý 12 vụ án về tội phạm tham nhũng, chức vụ, kinh tế được dư luận đặc biệt quan tâm. Một số vụ án tiêu biểu đã được xét xử như vụ Đinh La Thăng và đồng phạm về các tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát lãnh phí, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản; vụ Trần Hoàng Nguyệt và đồng phạm về tội tham ô tài sản, lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; vụ án Trần Hoàng Nguyệt và đồng phạm; vụ án Bùi Minh Chính và đồng phạm... Tòa án đã thu hồi hơn 4.000 tỷ đồng từ các vụ án.

Một số khuyết điểm, khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của tòa án TPHCM còn tồn tại là tỷ lệ giải quyết, xét xử các loại vụ việc chưa cao, vẫn còn án hủy do lỗi chủ quan. Trong công tác giải quyết, một số thẩm phán chưa thường xuyên tác động hồ sơ, chưa có tính đột phá trong công việc.

Ngoài ra, việc áp dụng pháp luật khi giải quyết thủ tục phá sản còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, không có biểu mẫu thống nhất. Nhiều trường hợp đương sự còn không hợp tác, cản trở các hoạt động tố tụng của tòa án nhưng pháp luật chưa có chế tài đủ mạnh. 

TAND TPHCM cũng nêu những hạn chế nhất định còn hiện hữu về cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ, nhân lực và công tác kiện toàn lực lượng chưa có hướng giải quyết triệt để.

Quang Huy