Một năm cuồng loạn

Thị trường tài chính năm 2021 đã chứng kiến một sự giao thoa mới lạ giữa văn hóa đại chúng và tài chính hiện đại. Trên "chứng trường", các nhà đầu tư nhỏ lẻ hợp lực thổi giá cổ phiếu của GameStop hay AMC để phá rối các quỹ đầu cơ đặt cược chống lại các công ty này.

Ở diễn biến khác, hai ngôi sao Tom Brady và Matt Damon đột ngột chuyển sang giao dịch tiền ảo, Bloomberg liệt kê. Còn các mã tiền ảo vốn bắt đầu như những trò đùa như dogecoin lại thu hút hàng chục triệu USD.

Ngoài ra, những bức tranh hoạt hình về loài vượn hay bất cứ thứ gì cũng bỗng nhiên được bán với giá hàng triệu USD trên thị trường NFT, một nơi mà chẳng mấy ai từng nghe qua hồi năm 2020.

Ai ai cũng muốn chen chân, từ những học sinh trung học giao dịch trên điện thoại đến những người lớn tuổi từng lỡ hụt mất cơ hội làm giàu khi bong bóng dot-com phình to và giờ quyết tâm phải ngoạm lấy một phần của miếng bánh.

Rất khó để biết chính xác có bao nhiêu người đã trở thành "trader" trong năm nay. Tuy nhiên, một số chỉ báo có thể cho chúng ta biết thêm thông tin.

Chẳng hạn, số lượng người dùng đã qua xác minh của sàn tiền ảo Coinbase đã tăng lên 73 triệu chỉ trong tháng 9, trong khi vào đầu năm con số vẫn là 32 triệu.

Theo một báo cáo của hãng nghiên cứu Cerulli Associates, tỷ lệ người người giàu sử dụng tài khoản cá nhân để tham gia đầu tư đã tăng từ 35% vào năm 2015 lên 69% vào năm 2021.

Rất nhiều chuyên gia ở Phố Wall đang lúng túng trước sự trỗi dậy của thị trường tài chính trong năm 2021. Một số khác, vốn vẫn còn tỉnh táo, thì nỗ lực đưa ra cảnh báo cho nhà đầu tư dù không phải ai cũng lưu tâm.

Cerulli Associates bình luận: "Các nhà đầu tư chủ yếu bị hút vào những tài sản hay biến động và được truyền thông đồn thổi như cổ phiếu GameStop hoặc tiền ảo, hay những lĩnh vực mà họ tin là có thể gặt hái lợi nhuận khổng lồ trong thời gian ngắn đến trung bình". Ngay cả cách kiếm tiền thụ động cũng rất dễ dàng. Từ đầu năm cho đến nay, chỉ số S&P 500 đã tăng khoảng 25%.

Không lâu trước, tổ chức Certified Serious People còn lo ngại rằng quá nhiều nhà đầu tư đang nhảy vào các chỉ số chứng khoán và điều này có thể làm sai lệch thị trường tài chính.

Còn bây giờ, việc mà mọi người e ngại là liệu thị trường tài chính có thể xuất hiện rủi ro hệ thống khi các mã tiền ảo ra đời như một trò đùa, chẳng hạn như dogecoin được ưa chuộng hay không.

Do đâu thị trường điên cuồng như năm qua?

Theo Bloomberg, lòng tham và nỗi sợ (mà cụ thể là tâm lý FOMO) vốn là hai loại cảm xúc chi phối nhà đầu tư từ muôn đời nay, năm 2021 cũng không ngoại lệ. Ngoài ra, cơn sốt đầu tư của năm qua còn có một chất xúc tác khác: sự mê hoặc của các tài sản kiểu mới.

Cụm từ "bằng chứng công việc" (proof of work - một thuật ngữ chỉ các nỗ lực tính toán cần thiết để duy trì mạng lưới blockchain) cũng có thể là một động lực thúc đẩy các trader trong năm nay, Bloomberg nói thêm.

Người ta tin rằng, cơ hội làm giàu sẽ đến nếu bạn làm việc chăm chỉ, đọc đủ sách trắng trên mạng, nghe đủ podcast, xem đủ video trên YouTube, nghiên cứu đủ mạng xã hội, tìm hiểu đủ các mẫu biểu đồ kỹ thuật, hoặc đơn giản là liên tục F5 ứng dụng giao dịch trên điện thoại để mua vào đúng thời điểm.

Tất cả mọi cảm xúc chi phối nhà đầu tư dường như xuất phát từ việc đại dịch COVID-19 buộc chúng ta phải "cách ly với nhau". Để từ đó, các cộng đồng đầu tư trực tuyến kiểu mới hình thành.

Trong sự giao thoa giữa tài chính và văn hóa đại chúng, những cộng đồng này họp mặt trên diễn đàn Reddit hoặc qua các hashtag trên mạng xã hội Twitter, trong các cuộc trò chuyện trên Discord và Slack, hoặc thậm chí là qua các tin nhắn đơn giản.

Một cây bút của Bloomberg có một nhóm bạn thường gặp nhau vào tối thứ Sáu hàng tuần để chơi poker. Gần đây, họ chuyển sang Zoom và bắt đầu thảo luận về NFT với một chuyên gia để tìm cơ hội làm giàu từ các tệp JPEG.

Chúng ta có thể dễ dàng nhận ra những thành viên nhiệt tình nhất của những cộng đồng trên. Trong các bức ảnh trên mạng, những tín đồ đam mê tiền ảo như Tom Brady dường như có gắn tia laze trên mắt, Bloomberg ví von.

Giá trị của nhiều tài sản kiểu mới lại lệ thuộc sự bơm thổi và ảnh hưởng của cộng đồng nhà đầu tư đứng sau chúng. Đặc biệt, các dự án tiền ảo thường không có dòng tiền cơ bản hoặc bất kỳ học thuyết kinh tế nào hỗ trợ.

Ngoài ra, các trader cũng không gặp mấy rào cản khi gia nhập thị trường. Nếu muốn phát triển một meme coin như dogecoin, bạn chỉ cần sao chép mã nguồn mở từ một mã khác, đặt tên cho nó, thực hiện một vài thao tác chỉnh sửa và bạn là người sáng lập ra một đồng coin mới.

Tất cả dường như quá điên rồ và có thể sụp đổ một cách thê thảm vào một ngày nào đó. Vận may của nhà đầu tư có thể sẽ bốc hơi, các hội nhóm sẽ dần biến mất. Và có lẽ khi Fed siết chặt chính sách tiền tệ hoặc khi tài khoản tiết kiệm thời đại dịch cạn kiệt, mọi thứ sẽ quay về bình thường.

Dù vậy, vẫn có người tin rằng một vài trong các tài sản kiểu mới nêu trên có thể sẽ không biến mất hoàn toàn. Trái lại, chúng vẫn sẽ có giá trị trong mắt nhà đầu tư, như cách cổ phiếu Apple và Amazon.com từng làm được sau bong bóng dot-com.

Nhìn chung, dù bùng nổ hay sẽ lụi tàn, sự tăng trưởng vượt bậc và ảnh hưởng không hề nhỏ của các cộng đồng nhà đầu tư trực tuyến cũng như các tài sản kiểu mới vẫn là di sản thực sự của năm 2021.