Du khách theo dấu tìm để được ngắm voi thả trong rừng - Ảnh: TRUNG TÂN

Chúng tôi được các nhân viên đưa đi trải nghiệm chương trình ngắm voi trong Vườn quốc gia Yok Đôn vào những ngày cuối tháng 11. Cây cối rậm rạp, lá non mơn mởn, những chú voi tự do đi lại trong rừng tìm thức ăn, thỏa thích tắm táp, ngâm mình trong dòng nước mát sông Sêrêpốk.

Voi được "về nhà"

Dưới tán rừng khộp, voi H'Khun A (65 tuổi) đang vui vẻ đưa vòi kéo những nhành le non mướt đưa vào miệng.

"Cụ voi" H'Khun A thỉnh thoảng vươn chiếc vòi của mình lên những cành cây cao hơn để tận hưởng mầm lá non.

No cái bụng, H'Khun A tìm đến bờ sông ngâm mình xuống dòng nước mát, thỉnh thoảng vục chiếc vòi xuống nước ngụm một hơi rồi phun tung tóe.

Hay câu chuyện về voi H'Blú - từng có một thời gian làm việc tại tỉnh Lâm Đồng, vì bị kiệt sức nên được đưa về chăm sóc tại huyện Lắk, rồi được đưa về chăm sóc tại Vườn quốc gia Yok Đôn từ tháng 12-2021, nay sức khỏe và tinh thần của voi đã được cải thiện rất nhiều so với trước.

Từ chỗ kén ăn, chỉ quen ăn những thức ăn con người mang tới cho, nay H'Blú đã lấy lại được bản năng loài voi, tự biết tìm thức ăn và cây thuốc trong rừng...

Ông Phạm Tuấn Linh, giám đốc Vườn quốc gia Yok Đôn, cho biết những chú voi được thong dong trong rừng như vậy đã bắt đầu từ năm 2018.

Thời điểm đó, Tổ chức Động vật châu Á (Animals Asia Foundation - AAF) tài trợ 65.000 USD để đơn vị chuyển đổi mô hình du lịch thân thiện với voi (từ năm 2018 - 2023).

Nhiều du khách, nhất là người nước ngoài, khi biết có mô hình du lịch thân thiện với voi tại Vườn quốc gia Yok Đôn đã rất hứng thú tham gia và đơn vị được thu "lãi kép" từ việc voi không bị cỡi.

Ngoài ba con voi của Vườn quốc gia Yok Đôn, còn có hai con voi của Công ty du lịch Ánh Dương và một con voi của người dân cũng từng tham gia mô hình du lịch thân thiện do AAF tài trợ vào năm 2019.

Đại diện AAF khẳng định việc voi được thả vào rừng tự do kiếm ăn sẽ giúp chúng cải thiện thể trạng, sống lâu hơn, tăng khả năng sinh sản, tránh nguy cơ tuyệt chủng voi nhà tại Đắk Lắk.

Thêm không gian cho voi

Chưa dừng lại ở đó, mới đây AAF và UBND tỉnh Đắk Lắk tiến thêm một bước nữa để khiến đàn voi được trở lại những cánh rừng già.

Ông Trần Xuân Phước, giám đốc Trung tâm Bảo tồn voi Đắk Lắk, cho rằng đây là một bước tiến mới để có thêm không gian cho voi.

Theo đó, AAF sẽ tài trợ 2,43 triệu USD, tương đương 55,452 tỉ đồng để "voi được hạnh phúc" (gói tài trợ kéo dài từ nay đến hết năm 2026 - PV).

Từ nay những chủ voi tại Đắk Lắk sẽ được AAF trả tiền để không buộc phải chuyên chở khách. Tỉnh Đắk Lắk chuẩn bị các bãi chăn thả để voi về lại với rừng tìm kiếm thức ăn, không gian "yêu".

Ông Y Xương Huynh, một nài voi tại Buôn Đôn, cho biết voi là tài sản lớn của người dân địa phương.

Nhiều năm nay, để tăng thu nhập, voi được "đưa vào hợp tác xã du lịch" chuyên chở khách thích cỡi voi ngắm sông Sêrêpốk. "Mỗi ngày voi phải đi lại cả chục tour, thời gian rảnh thì bị xích đứng ở sân bê tông chờ khách.

Cả ngày được vài cây mía, nải chuối không thấm vào đâu với sức ăn của voi nên chúng ngày càng yếu ớt, gầy gò", ông Huynh than thở.

Theo ông Huynh, trước đây voi cũng thỉnh thoảng chở gỗ, kéo đá cho buôn làng nhưng phần lớn thời gian rảnh được thả vào rừng để tự do kiếm thức ăn, cây thuốc để tự chữa trị những vết thương nhỏ.

"Khi đàn voi đực và cái thả vào, chúng sẽ chọn bạn tình để giao phối. Nay voi phải làm việc quá nhiều nên sức khỏe giảm sút, thiếu không gian nên dần già chết mà không có voi nối dõi.

Việc AAF và Đắk Lắk có nguồn tiền tài trợ trực tiếp cho nài voi, chủ voi sẽ giúp voi có thể sinh sản trở lại sau nhiều năm bị vắt kiệt sức", ông Y Xương Huynh vui mừng.

Voi được thả về rừng đã vui, khỏe hơn - Ảnh: TR.TÂN

Vẫn còn nhiều "điểm nghẽn"

Theo AAF, trong tự nhiên voi dành hơn 12 tiếng mỗi ngày tìm kiếm lượng thức ăn bằng 10% trọng lượng cơ thể của chúng.

Khi phải đứng chờ khách, voi bị xích không thể tự do đi lại, tìm kiếm thức ăn, tắm bùn hay tương tác với các thành viên khác trong đàn.

Trước nguy cơ tuyệt chủng của đàn voi, từ năm 2009 tỉnh Đắk Lắk đã thành lập trung tâm bảo tồn voi nhằm chặn nguy cơ này với nhiều chính sách đi kèm nhưng voi vẫn không sinh sản và chết dần.

Mô hình du lịch thân thiện với voi đang triển khai đưa đến niềm hy vọng mới nhưng vẫn còn nhiều "điểm nghẽn" trong kế hoạch triển khai.

Ông Trần Xuân Phước cho biết vẫn còn nhiều việc phải làm để đi đến thỏa thuận chung giữa Đắk Lắk và AAF cũng như với người dân.

Tới đây, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ thành lập ban quản lý dự án, trong đó đầu mối quản lý là trung tâm và đại diện AAF tại Đắk Lắk.

"Tỉnh Đắk Lắk thực hiện việc quản lý nguồn tài trợ không hoàn lại, chuẩn bị các bãi chăn thả, phía AAF sẽ cụ thể các nguồn chi trong năm năm tới", ông Phước nói.

Trong khi đó, đại diện AAF tại Đắk Lắk cho biết đang xúc tiến các bước cuối cùng với tỉnh Đắk Lắk để gói tài trợ của dự án được thực thi, đem đến niềm vui cho voi. Tuy nhiên hai bên chưa thống nhất về bãi chăn thả voi tại huyện Lắk nên đang tiếp tục bàn bạc.

"Về phương thức hỗ trợ, đại diện AAF tại Đắk Lắk cho biết các nài voi, chủ voi tại tỉnh sẽ được hỗ trợ để những chú voi giảm việc phải lao động chở khách du lịch, được về với rừng nhiều hơn, để có không gian sinh sản", vị này nói.

Những con voi cô độc, buồn đến mức tìm trâu kết bạn

TTO - Ở Nghệ An, số voi tự nhiên nhiều thứ ba cả nước. Nhưng nhiều đàn voi trong số này là "đàn đơn lẻ", chỉ còn một con sống đơn độc. Chúng thường xuyên về khu dân cư, xung đột với người, tàn phá hoa màu khiến chính quyền đau đầu tìm giải pháp.