Trẻ, gầy cũng mắc do thói quen sống thiếu lành mạnh

Chị N.T.H., 35 tuổi (Hà Nội) vốn có thể trạng gầy ốm nhưng kết quả siêu âm, xét nghiệm máu cho thấy chị bị gan và máu nhiễm mỡ đều ở mức độ rất nặng. Gia đình chị rất ngạc nhiên và cho rằng kết quả xét nghiệm sai, nhưng kiểm tra nhiều nơi vẫn có kết quả này.

PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, trưởng khoa tiêu hóa Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cho biết quan niệm người béo, uống rượu bia mới bị máu nhiễm mỡ, gan nhiễm mỡ là sai lầm. Người gầy (ốm) nhưng chế độ ăn không hợp lý, lười vận động vẫn rất dễ bị bệnh này.

Bác sĩ Nguyễn Xuân Tuấn, giảng viên Trường đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết mỡ máu đặc trưng bởi cholesterol, hay còn gọi là lipid máu có vai trò quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể. Cholesterol có thể được nạp vào cơ thể qua các thực phẩm hoặc do cơ thể tạo ra. Cholesterol có 2 loại là cholesterol tốt (HDL) và cholesterol xấu (LDL).

Cholesterol tốt ngăn ngừa sự tích tụ chất béo này trong thành động mạch, trong khi cholesterol xấu thì ngược lại, làm tăng nguy cơ tích tụ và tắc nghẽn động mạch. Bệnh máu nhiễm mỡ được đánh giá qua cholesterol toàn phần và tỉ lệ cholesterol tốt/cholesterol xấu.

Chế độ ăn chứa nhiều chất béo chính là nguyên nhân hàng đầu gây tăng cholesterol trong máu, dẫn tới bệnh máu nhiễm mỡ. Trước kia, căn bệnh này chủ yếu xuất hiện ở những người độ tuổi 40 trở lên, tuy nhiên gần đây đang có xu hướng trẻ hóa do thói quen sống thiếu lành mạnh.

Việc ăn nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ, béo phì và lười vận động là những nguyên nhân hàng đầu dẫn tới bệnh máu nhiễm mỡ. Tình trạng này cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và nhiều vấn đề sức khỏe nguy hiểm khác.

Theo bác sĩ Tuấn, hầu hết trường hợp máu nhiễm mỡ là những người thừa cân, béo phì, có hàm lượng cholesterol trong máu cao do ăn uống, sinh hoạt thiếu lành mạnh. Thế nhưng người gầy ốm cũng có thể mắc bệnh này, song nguyên nhân gây bệnh là do yếu tố di truyền và rối loạn chuyển hóa lipid máu.

Khi cơ thể bị rối loạn chuyển hóa lipid máu thì bất kể người thừa cân béo phì hay người gầy cũng mắc bệnh máu nhiễm mỡ. Vậy tình trạng này xảy ra như thế nào? Sau khi ăn từ 2 - 3 giờ, mỡ trong thực phẩm được cơ thể hấp thu, chuyển hóa vào máu và đạt mức cao nhất sau 4 - 6 giờ. Sau khi ăn khoảng 9 giờ, nồng độ mỡ máu sẽ về mức bình thường.

Việc mỡ máu tăng nhiều hay ít, thời gian chuyển hóa nhanh hay chậm đều phụ thuộc vào loại mỡ, hoạt động của nhu động ruột, mật bài tiết, men lipase của ruột và tụy, thời gian mỡ thoát khỏi dạ dày và lượng mỡ máu ban đầu.

Nồng độ cholesterol trong máu cũng phụ thuộc vào độ tuổi, người càng lớn tuổi thì mỡ máu càng có xu hướng tăng cao. Vì thế Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo mỗi người từ 20 tuổi nên kiểm tra cholesterol và các nguy cơ bệnh lý khác sau mỗi 4 - 6 năm.

Chế độ dinh dưỡng cho người gầy bị máu nhiễm mỡ

PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn khuyến cáo không nên chủ quan với chứng mỡ nhiễm máu, gan nhiễm mỡ. Bệnh tuy không gây tử vong ngay trong thời gian ngắn, tuy nhiên những biến chứng của nó cũng nguy hiểm không kém bất cứ căn bệnh chết người nào.

Nếu không điều trị, về lâu dài sẽ có thể dẫn đến nhiều biến chứng như mỡ đóng vào trong mạch máu, tạo thành mảng xơ vữa gây tắc mạch hoặc làm vỡ mạch máu, từ đó dẫn đến gây đủ thứ bệnh: nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hoại tử ruột, viêm tụy, tiểu đường, sa sút trí tuệ, tắc mạch chi, bệnh gan…

Bác sĩ Nguyễn Xuân Tuấn khuyên người gầy bị mỡ máu cao, gan nhiễm mỡ trong chế độ ăn uống này nên bổ sung các loại thức ăn và dinh dưỡng sau:

- Chất xơ: Người bệnh nên bổ sung cả 2 loại chất xơ hòa tan và chất xơ không hòa tan đều giúp cơ thể giảm cholesterol hiệu quả. Mặc dù cơ thể không chứa enzym tiêu hóa chất xơ nhưng khi đi vào ruột, chất xơ ngậm nước liên kết mang theo cholesterol dư thừa từ cơ thể ra ngoài.

Chất xơ hòa tan có trong đậu và yến mạch, chất xơ không hòa tan có trong các loại rau, trái cây, ngũ cốc. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo người gầy bị máu nhiễm mỡ cần ăn từ 400 - 500g rau củ mỗi ngày.

- Đậu nành: Bổ sung 25g protein đậu nành mỗi ngày giúp giảm quá trình sản xuất cholesterol ở gan, loại bỏ cholesterol xấu khỏi máu. Bạn có thể bổ sung qua chế phẩm từ đậu nành như đậu phụ, sữa chua đậu nành, hạt đậu nành, sữa đậu nành,…

- Omega-3: Omega-3 có nhiều trong cá, đặc biệt là các loại cá béo như cá hồi. Ngoài ra, các loại hạt, đậu nành, hạt lanh, cải dầu, quả óc chó cũng chứa nhiều loại acid béo này. Người gầy bị mỡ trong máu cao có nguy cơ lớn mắc bệnh tim mạch, omega-3 giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông, giảm nguy cơ biến chứng này.

- Chất béo tốt: Thay vì mỡ động vật, dầu động vật, người bệnh máu nhiễm mỡ nên sử dụng thay thế bằng các loại chất béo không bão hòa. Những chất béo này không làm tăng mức cholesterol trong máu, hơn nữa còn có khả năng cân bằng lipid máu.

Các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo tốt như: Bơ, dầu ô liu, dầu đậu nành, dầu mè, dầu hướng dương, dầu ngô, các loại hạt,…