"Chặng cuối" của cuộc chiến lãi suất

Các thống đốc Ngân hàng Trung ương trong cuộc gặp ở Athens đã nhất trí ngừng tăng lãi suất lần đầu tiên sau 15 tháng. Cuộc họp này được cho là đã diễn ra một cách đồng thuận. Ngay cả những thành viên "diều hâu" nhất trong hội đồng quản trị Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng nhất trí về quyết định từ bỏ một đợt nâng lãi suất, sau khi lạm phát ở khu vực đồng tiền chung giảm mạnh.

"Đó là cuộc thảo luận "yên tĩnh" nhất mà chúng tôi có được trong nhiều tháng. Rõ ràng là chúng tôi đã thắt chặt chính sách tiền tệ ở mức phù hợp", Yannis Stournaras, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Hy Lạp, người chủ trì cuộc họp tuần trước, chia sẻ với Financial Times.

Ngân hàng Trung ương châu Âu cũng không đơn độc trong việc lựa chọn quyết định ngừng nâng lãi suất. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương Canada và Ngân hàng Trung ương Anh đều giữ nguyên lãi suất trong thời gian gần đây, cùng với nhiều Ngân hàng Trung ương tại các quốc gia khác.

Chỉ có vài Ngân hàng Trung ương ở một số thị trường mới nổi như Brazil hay Ba Lan đang thực hiện những đợt cắt giảm.

Sau khi tốc độ tăng giá tiêu dùng giảm hơn một nửa so với mức đỉnh tại các nền kinh tế lớn như Mỹ hay khu vực đồng euro. Việc dừng chu kỳ tăng lãi suất làm dấy lên sự lạc quan trong giới đầu tư thị trường trái phiếu rằng các nền kinh tế hàng đầu sắp kiểm soát được lạm phát gia tăng.

"Ngày càng có nhiều quan điểm cho rằng vấn đề lạm phát hiện đã được kiểm soát, và tôi cũng cho rằng như vậy", Jari Stehn, Kinh tế trưởng châu Âu của ngân hàng Goldman Sachs, nhấn mạnh với Financial Times.

Tuy nhiên, sự vui mừng đó đi ngược lại với tín hiệu mà các thống đốc Ngân hàng Trung ương phát ra. Chủ tịch ECB Christine Lagarde, Jerome Powell của Fed và Andrew Bailey của Ngân hàng Anh đều tiếp tục khẳng định việc tăng thêm lãi suất vẫn được cân nhắc mặc dù có dấu hiệu cho thấy lạm phát giá tiêu dùng đang giảm xuống.

Điều này phản ánh sự không chắc chắn thực sự về việc dữ liệu gần đây có thực sự đánh dấu bước ngoặt hay không, đặc biệt là khi các Ngân hàng Trung ương từng dự báo sai trong quá khứ và lo ngại rằng môi trường địa chính trị đầy biến động có thể gây ra những cú sốc giá mới.

"Khi bạn biết mình đang ở phía sau đường cong và tốt hơn hết là nên tăng lãi suất thật nhanh để bắt kịp, bạn sẽ rất tự tin rằng mình đang làm điều đúng đắn", Joseph Gagnon,  cựu nhân viên cấp cao của Fed, chia sẻ. "Nhưng khi bạn tiến đến vị trí mà bạn nghĩ mình có thể đã làm đủ, đó là lúc bạn không còn chắc chắn về bước đi tiếp theo. Đó là vị trí hiện tại của họ".

Những bước đi thận trọng

Sau khi đã mắc sai lầm nặng nề về lạm phát 2 năm trước, các Ngân hàng Trung ương đã thận trọng hơn.

Sự phục hồi nhanh chóng của chi tiêu tiêu dùng sau lệnh phong tỏa vì Covid-19, cùng với những tác động kéo dài của tình trạng thiếu hụt chuỗi cung ứng, gói kích thích tài chính khổng lồ của Mỹ và cú sốc giá năng lượng xuất phát từ cuộc xung đột Nga - Ukraine, tất cả đã góp phần gây ra đợt bùng phát lạm phát tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ ở các nền kinh tế lớn.

Ngân hàng Trung ương đã nhận ra điều này quá chậm trễ cho đến khi phát hiện rằng nó có nguy cơ làm mất đi kỳ vọng lạm phát ở mục tiêu 2% mà họ đưa ra.

Chính vì vậy, các nhà hoạch định chính sách tại Fed, Ngân hàng Trung ương châu Âu, Ngân hàng Anh và các Ngân hàng Trung ương khác đã thực hiện một loạt đợt tăng lãi suất mạnh chưa từng có trong lịch sử, khiến chi phí đi vay ở châu Âu và Mỹ ở mức cao nhất kể từ trước cuộc khủng hoảng tài chính.

Tại Mỹ, mặc dù giá cả tăng cao và dự trữ tiết kiệm bị thu hẹp, chi tiêu của người tiêu dùng vẫn chưa chậm lại đáng kể. Điều đó phần lớn là do thị trường lao động mạnh mẽ, mặc dù báo cáo việc làm tháng 10 yếu hơn dự kiến, cho thấy sẽ có một số điều tiết.

Phát biểu tại cuộc họp báo sau quyết định của Fed ngừng nâng lãi suất 2 lần liên tiếp, Chủ tịch Fed Jerome Powell khẳng định rằng họ không loại trừ khả năng tiếp tục thắt chặt tiền tệ.

"Vào thời điểm này, chúng tôi không tự tin rằng chúng tôi đã đạt được quan điểm như vậy," ông nói khi trả lời câu hỏi liệu lãi suất hiện nay có đủ mức hạn chế hay không.

Tuy nhiên, Chủ tịch Fed cũng không thông báo cho thị trường về bất kỳ đợt nâng lãi suất nào sắp xảy ra, khiến các nhà đầu tư đưa ra kết luận của riêng mình, khi họ chuyển sang suy đoán về việc cắt giảm lãi suất có thể diễn ra khi nào. Ông Powell nhấn mạnh rằng Fed thậm chí còn không quan tâm đến việc khi nào nên cắt giảm lãi suất.

"Chặng cuối" liệu có gập ghềnh?

Giống như Fed, Ngân hàng Trung ương châu Âu cũng bị chỉ trích vì phản ứng quá chậm và chưa thể tuyên bố chiến thắng lạm phát. 

Thành viên hội đồng Ngân hàng Trung ương châu Âu, Isabel Schnabel, đã cảnh báo rằng "chặng cuối" của quá trình giảm lạm phát sẽ chậm hơn, gập ghềnh hơn, bất trắc hơn và có nguy cơ bị mất ổn định bởi những cú sốc từ phía nguồn cung như xung đột Israel - Hamas.

"Chúng tôi không thể loại trừ khả năng tăng thêm lãi suất", bà nhấn mạnh với Financial Times.

Tuy nhiên, các thị trường hiện không tập trung vào việc liệu các Ngân hàng Trung ương có nâng lãi suất hay không, mà thay vào đó là đợt cắt giảm đầu tiên của Ngân hàng Trung ương châu Âu sẽ diễn ra khi nào.

Các nhà kinh tế học kỳ vọng rằng các Ngân hàng Trung ương sẽ chờ đợi bằng chứng rõ ràng rằng lạm phát đã được kiểm soát trước khi cắt giảm lãi suất. Nếu lạm phát chung của khu vực đồng euro duy trì ở mức dưới 3%, các chuyên gia cho rằng việc cắt giảm lãi suất có thể diễn ra vào giữa năm tới.

Đối với Ngân hàng Anh, tình thế tiến thoái lưỡng nan phía trước còn khó khăn hơn. Ngân hàng này đã hạ mức dự báo về cả sản lượng và nguồn cung của Anh trong dự báo tháng 11 và cảnh báo rằng áp lực trả lương vẫn dai dẳng hơn so với dự kiến và tỷ lệ thất nghiệp có thể phải tăng cao hơn. Triển vọng của Anh cũng ảm đạm, báo hiệu đà tăng trưởng đi ngang, cùng với lạm phát trên mức mục tiêu cho đến cuối năm 2025.

Theo các chuyên gia, với môi trường địa chính trị đầy biến động có thể gây ra những cú sốc nguồn cung mới và những khó khăn của chuỗi cung ứng trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng, những tuyên bố rằng lạm phát đã được kiềm chế chỉ là chưa chính xác.

"Tôi không nghĩ rằng bất kỳ ai trong số các nhà điều hành lãi suất sẵn sàng tuyên bố là nhiệm vụ đã hoàn thành", Seth Carpenter, chuyên gia tại ngân hàng Morgan Stanley, cho biết. "Tôi nghĩ rằng hơn 2 năm qua đã cho thấy việc dự báo có thể khó khăn như thế nào".