Ngành cá tra đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức cần sớm được tháo gỡ. Đây là vấn đề trọng tâm tại Hội nghị Tổng kết ngành hàng cá tra năm 2023 và định hướng phát triển năm 2024 do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức tại An Giang vào sáng 15/12.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính đến 15/11, kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt 1,6 tỷ USD, giảm gần 28% so với cùng kỳ năm 2022.

Các thị trường nhập khẩu cá tra Việt Nam năm 2023 đều có xu hướng giảm. Trong đó Trung Quốc giảm gần 22%, Hoa Kỳ giảm hơn 53%, EU giảm hơn 17%. Thị trường Đức, Anh, Brazil, Saudi Arabia tăng trưởng dương so với cùng kỳ năm 2022, nhưng đây là những thị trường chiếm tỉ trọng nhỏ.

Ước cả năm diện tích thả nuôi cá tra cả nước đạt khoảng 5.700 ha (bằng 98% năm 2022); sản lượng khoảng 1,61 triệu tấn (tương đương cùng kỳ); kim ngạch xuất khẩu ước đạt 1,8 tỷ USD, chỉ bằng 75% so với cùng kỳ năm 2022.

Theo báo Tiền Phong, nhiều nguyên nhân được hội nghị chỉ ra như: Do tình hình bất ổn và lạm phát toàn cầu khiến nhu cầu tiêu thụ sản phẩm các tra có xu hướng giảm, hoạt động xuất khẩu gặp nhiều khó khăn, lượng hàng tồn kho lớn.

Bên cạnh đó, một số nguyên nhân khác như một số quốc gia láng giềng đã phát triển sản xuất cá tra; trong khi sản phẩm cá tra của Việt Nam còn đơn điệu, sản phẩm giá trị gia tăng chiếm tỉ trọng nhỏ, chưa tạo ra sự cạnh tranh và giá trị thương mại lớn; thức ăn chiếm tỉ trọng lớn (70-80%) trong giá thành sản xuất.

Đáng chú ý, một số cơ sở sản xuất giống chưa quan tâm đến việc kiểm soát chặt chẽ đàn cá bố mẹ trong quá trình sản xuất giống, chưa tuân thủ đúng thời hạn sử dụng cá bố mẹ, tỉ lệ sống giai đoạn ương dưỡng còn thấp; một số địa phương chưa thực hiện cấp giấy xác nhận nuôi cho các cơ sở nuôi nhỏ lẻ theo quy định…

Báo Công Thương dẫn thông tin từ Cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hiện nay Indonesia đã nuôi và thu hoạch 0,6 triệu tấn cá tra/năm, họ cũng đã xuất khẩu sản phẩm cá tra sang Trung Đông, Nhật Bản, Myanmar…

Bên cạnh đó, Trung Quốc và Bangladesh cũng đã bắt đầu nuôi được cá tra, từ đó đã ảnh hưởng đến kết quả xuất khẩu và tăng sự cạnh tranh của con cá tra Việt Nam.

Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết, mục tiêu năm 2024, dự kiến diện tích thả nuôi cá tra đạt 5.700ha, sản lượng cá tra thương phẩm dự kiến đạt 1,7 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu dự kiến đạt 2 tỷ USD.

Để đạt được kết quả trên, cần thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm như tiếp tục đẩy nhanh tiến độ triển khai các đề án, nhiệm vụ nghiên cứu về chọn tạo các tính trạng cá tra theo nhu cầu thị trường.

Tiếp tục bổ sung, thay thế đàn cá tra bố mẹ được cải thiện di truyền về tốc độ tăng trưởng và kháng bệnh cho các cơ sở sản xuất giống theo nhu cầu, bảo đảm cung ứng đủ con giống chất lượng cao cho nuôi thương phẩm, hạ giá thành sản xuất.

Kiểm soát chặt chẽ cơ sở sản xuất giống, đặc biệt là các cơ sở ương dưỡng giống cá tra và xử lý nghiêm trường hợp không tuân thủ quy định.

Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là thanh, kiểm tra đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm trong nhập khẩu, sản xuất, lưu thông, sử dụng kháng sinh nguyên liệu, sử dụng thuốc thú y, chế phẩm xử lý cải tạo môi trường.

Đặc biệt trong khoa học công nghệ, bên cạnh việc quan trắc môi trường, đảm bảo an toàn sinh học, chú trọng công tác phòng bệnh, xây dựng cơ sở an toàn dịch bệnh, truy xuất được nguồn gốc, quản lý chặt về thức ăn...

Bên cạnh đó, tiếp tục nâng cao hơn nữa giá trị gia tăng trong quá trình sản xuất cá tra nhằm nâng cao sức cạnh tranh cho cá tra Việt Nam. Đồng thời, mở rộng thị trường xuất khẩu, thực hiện các quy định về chứng nhận cho sản phẩm cá tra theo yêu cầu của các thị trường quốc gia Hồi giáo (Halal), các doanh nghiệp sản xuất, chế biến cá tra cần quan tâm mở rộng thị trường trong nước, hướng tới các bếp ăn tập thể trong khu công nghiệp, trường học; mở rộng thị trường.

Cục Thủy sản dự báo sản lượng cá tra năm 2024 tăng 2,8% so với năm 2023. Lạm phát toàn cầu có khả năng được kiểm soát, nhu cầu tiêu dùng có khả năng sẽ hồi phục từ quý II/2024.

Sản lượng thu hoạch trong 2 quý đầu năm 2024 dự báo không cao như kỳ vọng. Tuy nhiên, với đà phục hồi như hiện nay, sản lượng cá tra dự kiến thu hoạch trong quý I, II/2024 vẫn đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến, xuất khẩu.

Trước tình hình đó, ngành thủy sản cần sẵn sàng các phương án để ứng phó tốt hơn trong bối cảnh thị trường cạnh tranh ngày càng khó khăn, các quy định, rào cản kỹ thuật của các quốc gia nhập khẩu ngày càng khắt khe, các điều kiện nuôi không còn thuận lợi như trước do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu cũng như giải quyết những khó khăn nội tại về chất lượng giống, thức ăn và thực thi các quy định của pháp luật về thủy sản.

Minh Hoa (t/h)