Phía cựu tổng thống Mỹ Donald Trump cùng ngày đã tuyên bố sẽ kháng cáo lên Tòa án tối cao Mỹ. Tòa tối cao bang Colorado sẽ trì hoãn phán quyết về ông Trump cho đến ngày 4-1-2024, hoặc cho đến khi Tòa án tối cao Mỹ ra phán quyết về vụ việc.

Nhiều vụ kiện đã được đệ trình ở hơn 12 bang trên khắp nước Mỹ nhằm loại ông Trump theo điều 3, Tu chính án số 14.

Theo Hãng tin Reuters, các tòa án ở 3 bang Michigan, New Hamsphire và Florida đã bác bỏ các vụ kiện vì lý do thủ tục và thẩm quyền. Trong đó, thẩm phán ở bang Michigan phán quyết rằng Quốc hội Mỹ mới nên quyết định ông Trump có thể được giữ lại trong cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống năm 2024 hay không.

Tháng trước, Tòa án tối cao Minnesota cũng đã bác bỏ vụ kiện tương tự, cho biết Minnesota có thể đưa bất kỳ ai vào lá phiếu của bang. 

Vì sao gây tranh cãi?

Điều 3, Tu chính án số 14 của Mỹ có đoạn: Những ai với tư cách thành viên Quốc hội, hoặc một quan chức của Mỹ, hoặc thành viên cơ quan lập pháp của bang, hoặc quan chức hành chính hay tư pháp của bất kỳ tiểu bang nào, đã tuyên thệ ủng hộ Hiến pháp Mỹ nhưng lại tham gia vào các cuộc nổi dậy hay nổi loạn chống lại Hiến pháp, sẽ không thể trở thành thượng nghị sĩ, dân biểu, đại cử tri để bầu tổng thống và phó tổng thống, hoặc phụ trách cơ quan dân sự hay quân sự của Mỹ hay một tiểu bang nào đó.

Trước đó, một tòa án cấp dưới ở bang Colorado đã phán quyết ông Trump có vai trò xúi giục cuộc nổi loạn ở Điện Capitol, nhưng vẫn giữ nguyên tên ông trên phiếu bầu cử.

Theo Hãng tin AP, các luật sư của ông Trump đã thuyết phục thẩm phán của tòa án cấp dưới này rằng điều 3 đề cập đến "các quan chức Mỹ" tuyên thệ "ủng hộ" Hiến pháp, nên nó không được áp dụng với tổng thống - người không được đưa vào danh sách "quan chức Mỹ" ở trong tài liệu. Và lời tuyên thệ khi nhậm chức của tổng thống Mỹ chính xác là "giữ gìn, bảo vệ và bênh vực" Hiến pháp.

Điều khoản cũng nhắc đến một loạt chức vụ khác, nhưng cũng không nêu chức vụ tổng thống.

Song Tòa án tối cao bang Colorado không đồng ý với điều đó. "Ông Trump đã yêu cầu chúng tôi khẳng định rằng điều 3 loại bỏ tư cách của mọi kẻ nổi dậy vi phạm lời tuyên thệ ngoại trừ người quyền lực nhất, và điều 3 cấm người vi phạm tuyên thệ (tham gia) ở hầu hết mọi cơ quan, cả tiểu bang và liên bang, ngoại trừ cơ quan cao nhất trên đất nước", ý kiến đa số của Tòa án tối cao Colorado nêu.

Họ kết luận cả hai đáp số này đều không phù hợp với ngôn ngữ và lịch sử đơn giản của điều 3.

Nội bộ Tòa án tối cao bang Colorado cũng có sự chia rẽ, khi ba trong số bảy thẩm phán đã không đồng ý với phán quyết ngày 19-12.

Thẩm phán bất đồng quan điểm là Carlos Samour. Ông cho rằng vụ kiện không phải là một cơ chế công bằng để xác định tư cách hợp lệ của ông Trump trong cuộc bầu cử.

"Ngay cả khi chúng tôi tin rằng một ứng cử viên đã có những hành động khủng khiếp trong quá khứ, mà tôi dám nói là (người đó) tham gia nổi loạn, thì vẫn phải có thủ tục tố tụng hợp pháp trước khi chúng tôi có thể tuyên bố rằng cá nhân đó không đủ tư cách nắm giữ chức vụ công", ông Samour nói.

Ảnh hưởng gì đến chiến dịch tranh cử của ông Trump?

Ngay sau phán quyết của bang Colorado, giáo sư Derek Muller từ Trường luật Notre Dame (Mỹ) nhận định nó có thể sẽ khuyến khích các tòa án tiểu bang khác "hành động" và là "mối đe dọa lớn đối với khả năng tranh cử của ông Trump".

"Tòa án tối cao Mỹ sẽ được yêu cầu xét xử vụ án thay đổi cuộc bầu cử này, điều mà tôi chắc chắn là họ không muốn nghe", ông nói.

Hãng tin Reuters cho biết ngay cả khi phán quyết của bang Colorado vượt qua sự xem xét từ Tòa án tối cao Mỹ thì nó có thể cũng không ảnh hưởng đến kết quả cuộc tổng tuyển cử vào cuối năm 2024, do cũng không có mong đợi về chiến thắng của ông Trump ở bang Colorado vốn có khuynh hướng ủng hộ Đảng Dân chủ mạnh mẽ. 

Tổng thống Joe Biden đã giành được hơn 13 điểm phần trăm phiếu bầu tại bang này trong cuộc bầu cử năm 2020.

Song với việc theo dõi phán quyết của bang Colorado, cùng với việc các vụ kiện tương tự đã được đệ trình ở các bang quan trọng mà ông Trump phải giành chiến thắng để nắm ưu thế, các thẩm phán có thể sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng về vấn đề này khi đưa ra quyết định riêng của họ.