Các ngân hàng (NH) thương mại liên tục rao bán những khoản nợ ngàn tỉ, tài sản thế chấp từ bất động sản, nhà xưởng, máy móc, xe cộ, thiết bị, nguyên vật liệu đến tàu biển, cổ phiếu, cả vườn cây ăn trái… để thu hồi, xử lý nợ. Nhưng khoản nợ nào cũng phải trầy trật mới xử lý dứt điểm vì không dễ tìm nhà đầu tư. Trong khi "giấc mơ" của các NH và nhà đầu tư về thị trường mua bán nợ đến nay vẫn chưa thành hiện thực.

VAMC xây dựng và vận hành

Tuy nhiên, một tín hiệu tốt vừa xuất hiện. Theo đó, một trong những nhiệm vụ mà NH Nhà nước đặt ra trong chiến lược phát triển Công ty Quản lý tài sản các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, là hình thành và phát triển thị trường mua bán nợ. Trong đó, VAMC là trung tâm xây dựng đề án thành lập sàn giao dịch nợ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt; đồng thời tham gia thiết lập, vận hành sàn giao dịch này.

Trong giai đoạn 2021-2025, VAMC phải hoàn thiện việc thành lập, đưa vào vận hành sàn giao dịch nợ. Cùng với đó, NH Nhà nước yêu cầu VAMC xây dựng trung tâm dữ liệu về khoản nợ/tài sản, hướng tới việc triển khai kết nối thông tin với Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) và các tổ chức tín dụng nếu đủ điều kiện, nhằm tạo nguồn dữ liệu khai thác, lựa chọn xử lý các khoản nợ/tài sản.

Để làm được điều này, VAMC cần chủ động tìm kiếm và mở rộng đối tác, nhà đầu tư nhằm thực hiện tư vấn, môi giới mua bán nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ, trên cơ sở danh mục nợ xấu đã mua được phân loại. Hướng tới việc mua bán nợ, tài sản của mọi thành phần trong nền kinh tế; đề xuất hình thành và vận hành sàn giao dịch đấu giá trực tuyến nhằm đẩy mạnh hoạt động đấu giá tài sản tại VAMC.

Để nâng cao năng lực tài chính cho VAMC thực hiện những nhiệm vụ trên, NH Nhà nước sẽ trình các cấp có thẩm quyền bổ sung vốn điều lệ cho công ty này đạt mức 10.000 tỉ đồng trong giai đoạn 2020-2021.

Hoàn thiện pháp lý để thu hút nhà đầu tư

Theo tìm hiểu của phóng viên, do Việt Nam chưa có thị trường mua bán nợ chuyên nghiệp, số lượng đơn vị tham gia mua bán nợ còn hạn chế, chủ yếu là công ty xử lý nợ của các NH thương mại (AMC), VAMC, Công ty TNHH mua bán nợ Việt Nam (DATC)… nên nhiều khoản nợ không dễ xử lý.

Nói về sàn giao dịch mua bán nợ tại họp báo thường kỳ Chính phủ tháng 11 mới đây, Phó Thống đốc NH Nhà nước Đào Minh Tú cho hay dựa trên đề xuất của VAMC, NH Nhà nước đang xem xét để có thể triển khai sàn giao dịch này. Bởi hoạt động mua bán nợ xấu của VAMC đang diễn ra rất tích cực. Khi đủ điều kiện công nghệ và điều kiện cho phép, NH Nhà nước sẽ cấp phép giao dịch nợ xấu trên sàn. Đó là điều kiện thúc đẩy, phát triển thị trường mua bán nợ xấu nước ta.

Theo phó tổng giám đốc một NH cổ phần, nếu có sàn giao dịch mua bán nợ, các thương vụ mua bán nợ sẽ được minh bạch hơn, cả người bán và người mua có thể tìm hiểu thông tin rõ ràng hơn. Từ đó, các NH thương mại cũng mạnh dạn đẩy mạnh rao bán nợ xấu. Trong bối cảnh dịch Covid-19, tình hình của nhiều doanh nghiệp (DN) gặp khó khăn, dù Thông tư 01 cho phép NH thương mại được cơ cấu lại nợ nhưng sớm muộn các khoản nợ xấu tiềm ẩn cũng phải được "tính đúng, tính đủ". Khi đó, nếu sàn giao dịch đi vào hoạt động sẽ góp phần rất lớn giúp các NH xử lý nợ nhanh hơn.

Ở góc độ nhà đầu tư, lãnh đạo một số NH nhìn nhận nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước rất quan tâm đến thị trường mua bán nợ và các khoản nợ của NH thương mại. Nhưng trước nay họ e ngại về tính pháp lý, nếu nay thông qua sàn, nhà đầu tư sẽ mạnh dạn hơn.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động chiều 8-12, TS Nguyễn Quốc Anh, Khoa NH Trường ĐH Kinh tế TP HCM, cho rằng việc thành lập sàn giao dịch mua bán nợ là xu hướng tất yếu trong hội nhập. VAMC làm đầu mối cũng là định hướng đúng. Tuy nhiên, cùng với việc tạo lập khung pháp lý cho thị trường ra đời, vấn đề cốt lõi là phải tạo điều kiện để nhiều đối tượng, thành phần cùng tham gia.

Ở các nước, sàn mua bán nợ thu hút rất đông thành phần tham gia, không chỉ nhà đầu tư tư nhân mà có cả các quỹ đầu tư mạo hiểm và DN. Việt Nam cũng có thể nghiên cứu một số mô hình sàn giao dịch nợ của nước ngoài để tạo lập thị trường và khung pháp lý cho nhiều thành phần tham gia. "Có điều, nhà đầu tư nước ngoài khi nhảy vào mua bán nợ xấu của DN thường nhằm để cứu, hồi sinh DN đó, sau một thời gian sẽ đem bán. Trong khi ở Việt Nam, nhiều khoản nợ xấu do yếu tố chủ quan khi DN nhà nước làm ăn yếu kém, thua lỗ… do đó muốn hút vốn tư nhân vào cùng mua bán nợ cần sự hỗ trợ của nhà nước để xử lý dứt điểm nợ xấu. Như việc bán nợ ở các DN nhà nước, thực chất là tài sản công, sẽ đụng vấn đề pháp lý" - TS Nguyễn Quốc Anh phân tích.

Nhiều chuyên gia, lãnh đạo NH kiến nghị để thị trường mua bán nợ sớm hình thành và thật sự hấp dẫn, trở thành nơi thúc đẩy quá trình xử lý nợ xấu, cần nỗ lực không chỉ của VAMC, NH thương mại mà cả bộ, ban ngành cùng hỗ trợ. Như Nghị quyết 42 của Quốc hội đến nay sau nhiều năm triển khai cần được sửa đổi để quá trình xử lý nợ xấu được thúc đẩy nhanh hơn.