Vừa qua, trên mạng xã hội có nhiều ý kiến trái chiều về việc các tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn TP HCM yêu cầu người bán xe máy, môtô đã qua sử dụng khi ký hợp đồng công chứng phải xuất trình giấy tờ chứng minh tình trạng hôn nhân.

Bán xe phải có đủ giấy tờ

Về vấn đề này, theo Sở Tư pháp TP HCM, đã có nhiều trường hợp người đứng tên trên giấy đăng ký xe làm hợp đồng mua bán và không có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu riêng đối với tài sản của bên bán. Những trường hợp này đã bị đoàn thanh tra của Bộ Tư pháp lập biên bản vi phạm hành chính theo quy định của Nghị định 110/2013/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 67/2015/NĐ-CP.

Tất cả những trường hợp mua bán xe máy đều phải xác định chủ thể như giao dịch bất động sản. (Ảnh chỉ có tính minh họa) . Ảnh: NGUYỄN HẢI

Từ những bất cập như vậy, căn cứ quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, Sở Tư pháp TP HCM đã yêu cầu các trường tổ chức hành nghề công chứng/ công chứng viên thực hiện đúng quy định pháp luật trong việc công chứng hợp đồng mua bán xe. Theo hướng dẫn của Sở Tư pháp TP HCM, hợp đồng mua bán xe máy đã qua sử dụng đều phải có giấy chứng nhận độc thân hoặc phải có sự đồng ý của vợ, chồng.

Một công chứng viên ở văn phòng công chứng có trụ sở tại quận 5 (TP HCM) khẳng định tất cả những trường hợp mua bán xe máy đều phải xác định chủ thể như giao dịch bất động sản, chỉ công chứng mua bán khi cá nhân có quyền bán có giấy chứng nhận độc thân hoặc thừa kế tặng cho, thỏa thuận tài sản riêng. Các trường hợp khác phải có đủ 2 vợ chồng cùng ký vào hồ sơ công chứng.

"Theo quy định pháp luật, tài sản hình thành trong thời kỳ hôn nhân là tài sản chung vợ chồng, cho dù là xe máy có giá trị thấp cũng phải có sự tham gia của cả vợ và chồng. Gặp trường hợp như vậy thì công chứng viên giải thích rõ cho người dân biết, khi người dân xuất trình đủ hồ sơ giấy tờ liên quan sẽ tiến hành công chứng theo quy định pháp luật" - một công chứng viên nói.

Một công chứng viên khác thông tin: "Cục Bổ trợ tư pháp thuộc Bộ Tư pháp và VKSND TP HCM đã có văn bản về phòng ngừa vi phạm pháp luật trong lĩnh vực công chứng. Theo đó, xe máy là động sản, mà theo quy định pháp luật phải đăng ký quyền sở hữu. Việc định đoạt (bán) dù cá nhân (vợ/chồng) đứng tên trên giấy tờ xe thì theo quy định phải do hai vợ chồng đồng thuận (cùng ký) hoặc ủy quyền một bên ký bán. Ngoài ra, nếu tự mình ký bán xe máy thì cá nhân đó phải có xác nhận độc thân để bảo đảm thủ tục theo quy định pháp luật. Việc xác nhận độc thân khiến việc mua bán kéo dài nên chỉ cần các đương sự thỏa thuận, cam kết và công chứng viên quyết định (đối với tài sản có giá trị nhỏ) là được".

Quy định phù hợp và cần thiết

Theo luật sư Võ Đan Mạch (Đoàn Luật sư TP HCM), việc mua bán xe máy cũ là một giao dịch dân sự giữa người bán và người mua. Để một giao dịch dân sự có hiệu lực, cần đáp ứng điều kiện về mặt hình thức và nội dung. Về hình thức, để được làm thủ tục đăng ký xe và được cấp giấy chứng nhận đăng ký xe, theo quy định tại Thông tư 58/2020/TT-BCA của Bộ Công an, giấy bán, cho, tặng xe của cá nhân phải có xác nhận công chứng hoặc chứng thực theo quy định pháp luật.

Về mặt nội dung, để giao dịch dân sự có hiệu lực, chủ thể tham gia giao dịch dân sự phải có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp theo quy định tại điều 117 Bộ Luật Dân sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Theo đó, một trong những việc cần phải chứng minh là người bán xe có phải là chủ sở hữu hợp pháp của xe hay không, có quyền định đoạt tài sản này hay không, đây có phải là tài sản riêng của người bán hay là tài sản chung của vợ chồng. Quy định nêu trên góp phần bảo vệ các bên đối với tài sản chung của vợ chồng. Điều này thể hiện bằng việc cả hai người phải cùng ký kết vào hợp đồng mua bán tại văn phòng công chứng, trường hợp một bên đại diện thực hiện giao dịch thì phải có giấy ủy quyền theo điều 24 Luật Hôn nhân - Gia đình và các quy định khác trong Bộ Luật Dân sự. Trường hợp cho rằng đây là tài sản riêng trong thời kỳ hôn nhân thì người bán phải có giấy tờ chứng minh. Ngoài ra, quy định nêu trên sẽ tránh được các tranh chấp phát sinh sau khi ký kết hợp đồng mua bán xe, đặc biệt là tranh chấp liên quan đến tài sản chung của vợ và chồng.

Cần hoàn thiện các quy định

Theo luật sư Võ Đan Mạch, một bất cập đối với quy định này đó là đối với các tài sản có giá trị thấp, cả người bán và người mua sẽ cảm thấy thủ tục rắc rối, không cần thiết. Đặc biệt, đối với những trường hợp vợ chồng không ở cùng nhau hoặc người bán ở xa quê không thể xin giấy xác nhận tình trạng hôn nhân được thì sẽ diễn ra tình trạng mua bán xe bằng hợp đồng miệng hoặc hợp đồng tay, không thông qua tổ chức công chứng và không tiến hành thủ tục đăng ký xe theo quy định.

Từ đó xảy ra tình trạng xe không chính chủ, gây khó khăn trong việc quản lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Do đó, theo hướng hoàn thiện các quy định pháp luật, cơ quan chức năng cần xem xét có thêm văn bản hướng dẫn quy định về việc cụ thể hóa trường hợp cần phải cung cấp các giấy tờ nêu trên, dựa trên các tiêu chí như: giá trị của loại xe, số phân khối, số năm đã sử dụng... Theo đó, các loại xe có giá trị đáp ứng các quy định này cần phải thực hiện thủ tục mua bán theo quy định pháp luật, cung cấp đầy đủ các giấy tờ, còn các loại xe còn lại chỉ cần người đứng tên trên giấy chứng nhận đăng ký xe thực hiện giao dịch.

PHẠM DŨNG - TRƯỜNG HOÀNG