Những người ủng hộ tổng thống Trump tập trung bên ngoài Tòa tối cao Mỹ ở Washington D.C ngày 8-11 - Ảnh: REUTERS

Hệ thống kiềm chế - cân bằng trong chính trường Mỹ hoạt động khá hiệu quả và duy trì sự độc lập giữa các nhánh hành pháp, lập pháp, tư pháp. 

Việc thẩm phán có tư tưởng thân Cộng hòa hay thân Dân chủ thường có ảnh hưởng tới quyết định của họ. Nhưng theo giới quan sát, trong các vụ việc gây tranh cãi và hệ trọng như kết quả bầu cử Mỹ, mọi phán quyết và diễn giải phải dựa trên luật hẳn hoi.

Quyết định của Tòa tối cao liên bang cũng là quyết định cuối cùng và không thể lật ngược nên hệ quả gây ra sẽ rất lớn nếu có sai sót.

Để hiểu rõ vụ kiện của bang Texas, cần nắm được một số vấn đề sau đây:

Ai đang kiện ai?

Hôm 8-12, chỉ vài giờ trước hạn chót chấm dứt mọi tranh cãi liên quan đến kết quả bầu cử và chỉ định đại cử tri, Tổng chưởng lý bang Texas Ken Paxton đã nộp đơn kiện 154 trang lên Tòa án tối cao Mỹ. Động thái lập tức nhận được sự hưởng ứng của 19 bang khác có tổng chưởng lý là đảng viên Cộng hòa.

Bốn bang chiến địa đem về 62 phiếu đại cử tri cho ông Joe Biden là Georgia, Wisconsin, Michigan và Pennsylvania sẽ trở thành bị đơn nếu Tòa tối cao Mỹ thụ lý đơn kiện của Texas. Đơn kiện của bang Texas cáo buộc chính quyền 4 bang trên đã lợi dụng đại dịch COVID-19 để sửa luật bầu cử, vốn không nằm trong quyền hạn của các cơ quan lập pháp tiểu bang.

Tổng thống Donald Trump sau đó cũng tuyên bố nộp đơn, đề nghị Tòa tối cao Mỹ cho phép ông tham gia vụ kiện với tư cách là một bên có quyền lợi liên quan.

Đã từng xảy ra vụ kiện nào tương tự chưa?

Chưa. Đây là vụ việc vô tiền khoáng hậu trong lịch sử Mỹ khi bang này kiện bang khác vì kết quả bầu cử tổng thống. Việc tổng thống Trump nộp đơn với tư cách cá nhân cũng chưa từng có tiền lệ.

Vụ kiện của Texas được xem là một động thái "đi tắt' khi đẩy thẳng sự việc lên Tòa án tối cao thay vì đi theo đúng trình tự từ cấp tiểu bang. Nguyên nhân có thể là do thời gian không còn nhiều khi ngày 14-12 tới đây cử tri đoàn sẽ nhóm họp và bỏ phiếu bầu tổng thống.

Kịch bản nào mà phe Cộng hòa muốn thấy?

Tất nhiên là một chiến thắng cho ông Trump. Nhưng để điều đó xảy ra, trước hết Tòa tối cao Mỹ phải thụ lý đơn kiện. Nếu mọi thứ tiếp tục thuận lợi, kết quả ông Biden thắng ở các bang Georgia, Wisconsin, Michigan và Pennsylvania sẽ bị hủy bỏ.

Đến đây sẽ có ít nhất 2 trường hợp xảy ra. Trong trường hợp tòa để các cơ quan lập pháp tiểu bang chỉ định đại cử tri, với việc đảng Cộng hòa kiểm soát nghị viện của 4/4 bang trên, chiến thắng sẽ thuộc về ông Trump dễ dàng.

Theo đài CNN, vẫn có khả năng việc chỉ định đại cử tri ở các bang có sự "manh mún" do sự chia rẽ trong cơ quan lập pháp tiểu bang. Điều đó có thể dẫn tới việc cả ông Trump lẫn ông Biden đều không đủ 270/538 phiếu đại cử tri tối thiểu để đắc cử.

Nếu trường hợp này xảy ra, vụ việc sẽ được đẩy tới Hạ viện liên bang, nơi mỗi bang Mỹ chỉ có 1 phiếu duy nhất. Đảng Cộng hòa với lợi thế kiểm soát nhiều bang hơn sẽ đem về chiến thắng cho ông Trump.

Thượng nghị sĩ Ted Cruz được cho là đã nhận lời mời của ông Trump để ra tranh luận trước Tối cao pháp viện - Ảnh: REUTERS

Tòa tối cao hiện đang làm gì? Khi nào thì biết kết quả?

Tính đến ngày 11-12, Tòa án tối cao liên bang vẫn chưa chính thức thụ lý vụ kiện. Theo quy trình chuẩn, sau khi nhận được đơn từ bang Texas, Tòa án tối cao yêu cầu 4 bang bị kiện gởi giải trình. Theo CNN, sau khi nhận được đầy đủ các giải trình từ bị đơn, tòa sẽ quyết định có nên thụ lý sự việc hay không. Để vụ kiện được tiếp tục, chỉ cần 5/9 thẩm phán đồng ý.

Hiện cả 4 bang đều đã gởi giải trình lên Tòa tối cao. Các thẩm phán sẽ họp trực tuyến và xem xét vấn đề trong ngày 11-12 (giờ Mỹ) hoặc chờ phúc đáp của bang Texas.

Khả năng thắng là bao nhiêu?

Phần lớn chuyên gia pháp lý Mỹ đều cho rằng Tòa tối cao sẽ bác đơn kiện của Texas nên khả năng thắng cử gần như bằng 0. Tuy nhiên, đây là vụ việc chưa từng có từ trước tới nay nên không thể suy đoán dựa trên việc tham chiếu án lệ.

Tổng thống Trump được cho là đã viện nhờ Thượng nghị sĩ Ted Cruz ra tranh luận về vụ kiện nếu Tòa án tối cao đồng ý thụ lý. Ông Cruz đã từng đại diện cho Texas 9 lần ra trước Tối cao pháp viện tranh luận trước khi trở thành thượng nghị sĩ liên bang.

Bà Hillary chê nghị sĩ Cộng hòa ẻo lả, ví Trump như 'hoàng đế ở truồng' TTO - Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton đã chế giễu các nghị sĩ Cộng hòa thúc đẩy hoặc hùa theo cáo buộc bầu cử có gian lận. Bà dẫn chuyện cổ tích "Bộ đồ mới của hoàng đế" để ví von những kẻ ngu ngốc luôn muốn tỏ ra thông minh.

Tổng chưởng lý New York: Ông Trump sẽ 'từ chức' để được ân xá TTO - Theo kịch bản được bà Letitia James đưa ra, Tổng thống Donald Trump sẽ từ chức trước khi kết thúc nhiệm kỳ. Phó tổng thống Mike Pence sẽ lên thay và ra lệnh ân xá cho ông Trump cùng gia đình của ông.

106 nghị sĩ Đảng Cộng hòa ký văn bản đề nghị Tòa án tối cao thụ lý vụ kiện của Texas TTO - Các hạ nghị sĩ Đảng Cộng hòa gửi lên tòa bản đóng góp ý kiến nhằm 'xác nhận với Tòa án tối cao Mỹ những quan ngại nghiêm trọng của chúng tôi về tính toàn vẹn của hệ thống bầu cử'.