Danh ca Khánh Ly và Tuấn Ngọc trong buổi biểu diễn đầu tiên của Khánh Ly tại TP.HCM năm 2016, sau 41 năm Khánh Ly trở lại với sân khấu quê hương - Ảnh: GIA TIẾN

Tuổi Trẻ có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Quang Vinh - nguyên quyền cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, người đã theo sát quá trình xây dựng nghị định này.

Ca khúc thuộc mọi giai đoạn lịch sử đều bình đẳng

* Có rất nhiều điểm mới, được đánh giá là tiến bộ ở nghị định 144 thay cho nghị định 79, ông nghĩ sao?

- Sự phát triển của công nghệ cũng như sự phát triển của xã hội hiện nay đã tác động rất lớn đến nghệ thuật biểu diễn, vì vậy góc nhìn quản lý cũng phải thay đổi cho phù hợp.

Với nghị định 144, chúng tôi cố gắng hướng tới sự thống nhất chung mà số ít phải theo số đông, chứ không thể thỏa mãn tất cả mọi người trong xã hội. Ở đây chúng tôi cố gắng tăng quyền và trách nhiệm cho người nghệ sĩ, cho nhà tổ chức biểu diễn, cho cán bộ địa phương, tăng cường hậu kiểm và xử phạt nghiêm, giảm dần hình thức tiền kiểm.

Ở đây chúng tôi tăng phân cấp cho địa phương kiểm tra, kiểm soát chứ không phải bỏ hoàn toàn việc quản lý.

* Một trong những điểm mới của nghị định 144 "được lòng" nhất là xóa bỏ việc cấp phép riêng cho các tác phẩm sáng tác trước 1975 ở miền Nam, hay thường được gọi vắn tắt là ca khúc trước 1975. Đây là một cố gắng lớn của ban soạn thảo nghị định?

- Chúng tôi nhận thấy việc quản lý cấp phép cho ca khúc trước 1975 đã không còn phù hợp, trong nhiều trường hợp gây ra những bất cập, thậm chí là những mâu thuẫn, bức xúc trong xã hội. Đâu phải cứ tác phẩm trước năm 1975 là xấu và đâu phải cứ tác phẩm sau năm 1975 là hay. Vì vậy cần phải có sự bình đẳng giữa mọi ca khúc thuộc mọi giai đoạn lịch sử.

Không có vùng quản lý riêng với các ca khúc trước 1975 nhưng nó vẫn chịu những quy định chung và người nghệ sĩ phải tự "kiểm duyệt" mình trước, còn các cơ quan quản lý có quyền kiểm soát, xử phạt khi có vi phạm.

Lúc này, quyền kiểm soát thuộc về toàn dân và dân có quyền lựa chọn những thứ mà mình thích, nhà quản lý không thể bắt dân nghe những thứ họ không muốn hoặc cấm họ nghe những bài hát họ thích mà không phạm vào những điều cấm chung.

Nghệ sĩ thì được quyền hát những tác phẩm hay, phù hợp, đảm bảo không phạm vào 4 điều cấm cơ bản. Đạo diễn, nhà sản xuất được quyền chọn chương trình, tiết mục nào mà mình thích chứ không lệ thuộc vào giấy phép nữa.

* Nghị định khá mở cho các hoạt động thi người đẹp, người mẫu, trong khi gần đây dư luận phải than phiền về việc "lạm phát" các cuộc thi sắc đẹp?

- Hoạt động nào cũng có mặt trái, mặt tiêu cực, không riêng các cuộc thi người đẹp. Nhưng nó là một hoạt động giải trí của xã hội thì hãy để xã hội điều chỉnh và quyền quản lý thuộc địa phương.

Còn chuyện "lạm phát" hoa hậu thì xã hội hãy coi nó là một hoạt động biểu diễn bình thường, truyền thông không cần phải dồn sự chú ý quá mức vào các cuộc thi sắc đẹp như hiện nay thì tự nó sẽ điều chỉnh phù hợp với nhu cầu xã hội.

Ông Nguyễn Quang Vinh

Tăng quyền, tăng trách nhiệm với nghệ sĩ

* Trong nghị định mới cũng bỏ rất nhiều điều cấm cụ thể, ví dụ như cấm hát nhép, đàn nhép, điều này có dẫn đến việc khó xử lý những sai phạm của nghệ sĩ sau này?

- Nghị định bỏ cấm hát nhép nhưng đương nhiên không ai khuyến khích việc đó và trách nhiệm kiểm soát lúc này thuộc về người đứng đầu như: lãnh đạo cơ quan quản lý, người đạo diễn, người chỉ đạo nghệ thuật. Những người này có cho phép một chương trình hát nhép không và khán giả có chấp nhận đi nghe nghệ sĩ hát nhép không.

Khán giả có thể sử dụng quyền người tiêu dùng sản phẩm văn hóa của mình để yêu cầu cơ quan quản lý xử lý với các ca sĩ hát nhép. Khán giả chấp nhận hay tẩy chay ca sĩ hát nhép thì đó là quyền của công chúng.

Chúng tôi muốn tăng quyền, tăng trách nhiệm, tăng tính tự giác cho nghệ sĩ, nhà tổ chức. Tôi tin là pháp luật đề cao tính tự giác, đồng thời tăng mức hình phạt xử lý sai phạm thì người dân sẽ tự giác làm tốt.

Hơn nữa, dưới nghị định còn nhiều văn bản hướng dẫn thì trong nghị định không cần phải quy định quá chi tiết những hành vi cấm. Nghị định mà quy định quá chi tiết thì tầm nhìn sẽ bị hẹp lại.

* Nhiều người kỳ vọng nghị định bỏ hẳn chuyện phải xin văn bản chấp thuận mà họ cho rằng thực chất vẫn là chuyện xin phép - cấp phép?

- Văn bản cấp phép là một văn bản quy phạm pháp luật, còn văn bản chấp thuận từ cơ quan nhà nước chỉ như kiểu công văn chấp thuận cho hoạt động biểu diễn nghệ thuật thôi, không nặng nề gì và thủ tục cũng rất đơn giản, thuận tiện, nhanh chóng.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn (viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam):

Tiền kiểm trở thành một lực cản cho sự phát triển của văn hóa nghệ thuật

PGS.TS Bùi Hoài Sơn

Một số người lo ngại về xu hướng tăng hậu kiểm, giảm bớt tiền kiểm ở nghị định 144, nhưng cần hiểu hậu kiểm không có nghĩa là không có tiền kiểm, là thả nổi hoàn toàn, mà chỉ là việc tiền kiểm sẽ do chính các nghệ sĩ, các đơn vị tổ chức biểu diễn nghệ thuật tự làm dựa trên một bộ các quy tắc rõ ràng do cơ quan nhà nước ban hành, tự xác định một sản phẩm văn hóa như thế nào là được phép phổ biến, chứ cơ quan quản lý nhà nước không đứng ra làm tiền kiểm nữa.

Hậu kiểm là để tăng quyền và trách nhiệm của các tổ chức văn hóa nghệ thuật, các nghệ sĩ. Chúng ta đã làm điều này ở ngành xuất bản, in ấn. Nay cần phải mở rộng sang cả các lĩnh vực văn hóa nghệ thuật khác, không thể chậm hơn được nữa. Văn hóa nghệ thuật hiện nay phát triển quá phong phú khiến hình thức tiền kiểm trở thành một lực cản cho sự phát triển.

Chuyện bất cập trong quản lý phim chiếu mạng, truyền hình không biên giới hiện nay cũng là yêu cầu khách quan để chúng ta phải chuyển sang hậu kiểm. Để việc chuyển sang hậu kiểm không làm xáo trộn đời sống văn hóa nghệ thuật thì đòi hỏi phải cụ thể, rõ ràng, dễ thực hiện trong hướng dẫn của các văn bản quy phạm pháp luật.

Việc bỏ cấp phép riêng với ca khúc trước 1975 cũng là một tiến bộ lớn. Trong bối cảnh chúng ta đang cần sự đoàn kết dân tộc, tinh thần hòa hợp dân tộc thì việc phân chia bên đúng bên sai trong văn học nghệ thuật làm ảnh hưởng tới việc lựa chọn được tác phẩm phù hợp với thị hiếu của người dân.

Xu hướng quản lý văn hóa hiện nay là phải chú ý đến quyền văn hóa của người dân, cản trở quyền hưởng thụ các tác phẩm sáng tác trước 1975 tại miền Nam là đi ngược xu hướng này.

Chúng ta từng có bài học là một thời Nhà nước cấm nghe, phổ biến nhạc "vàng" nhưng thực tế người dân vẫn nghe và vẫn phổ biến dòng nhạc này. Khi những hình thức quản lý không phù hợp với thực tiễn cuộc sống, không có tác dụng, thậm chí phản tác dụng thì nên bỏ.

Ca sĩ Quang Lê: Niềm phấn khởi cho nghệ sĩ hải ngoại

Ca sĩ Quang Lê

Quang Lê cảm thấy rất vui khi nghị định mới này đi vào cuộc sống. Bởi ngày xưa mỗi lần về nước biểu diễn, ca sĩ hải ngoại chúng tôi gặp nhiều khó khăn trong việc xin phép biểu diễn và mất nhiều thời gian. Việc bỏ ranh giới giữa các sáng tác trước và sau năm 1975 là điều tuyệt vời, giúp ca sĩ có thể hát thêm nhiều bài hát khán giả yêu thích.

Ca sĩ hải ngoại cảm thấy phấn khởi khi nghị định mới không quy định phải cấp phép riêng với "người biểu diễn là người Việt Nam định cư ở nước ngoài". Quy định này trước

đây từng làm nhiều ca sĩ hải ngoại băn khoăn.

Việc quản lý thông thoáng hơn sẽ tạo cơ hội cho nhiều nghệ sĩ mong muốn về Việt Nam cống hiến cho nền nghệ thuật nước nhà.

T.ĐIỂU - H.PHƯƠNG ghi

Không còn khái niệm 'ca khúc trước 1975', thi người đẹp quốc tế không cần danh hiệu trong nước

TTO - Nghị định về hoạt động nghệ thuật biểu diễn vừa được Thủ tướng ký ban hành đã bỏ các khái niệm ‘cấp phép’, ‘tác phẩm sáng tác trước năm 1975 tại các tỉnh phía Nam’, người đẹp đi thi sắc đẹp quốc tế không cần phải đạt danh hiệu trong nước.