Theo số liệu thống kê mới nhất, nước Mỹ đã cán mốc 1 triệu người được tiêm chủng vắc-xin COVID-19 vào ngày 23/12 và đang hướng tới mục tiêu 20 triệu người nhận được vắc-xin trước thềm năm mới.

Mặc dù chưa có được vắc-xin nhưng Việt Nam hiện đang là một trong số những quốc gia đang phát triển đặt hàng vắc-xin tích cực nhất thế giới. Vậy hãy tưởng tượng, một buổi sáng đẹp trời có một nhân viên y tế gõ cửa nhà bạn và phát cho cả gia đình phiếu tiêm chủng vắc-xin COVID-19.

Là một người lo lắng về tác dụng phụ của vắc-xin nói chung và vắc-xin COVID-19 nói riêng, bạn sẽ dựa vào những con số nào để quyết định và chuẩn bị cho ngày tiêm chủng của mình. Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Phân loại tác dụng phụ của vắc-xin

Trước khi đi sâu vào tác dụng phụ của từng loại vắc-xin COVID-19, chúng ta phải hiểu cách các công ty dược phân loại tác dụng phụ của vắc-xin ngay từ đầu. Họ sử dụng một thang đo được gọi là "Đánh giá độc tính" của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA).

Thang đánh giá này có 4 cấp độ tác dụng phụ bao gồm:

1. Nhẹ: Không ảnh hưởng tới hoạt động hàng ngày, không cần can thiệp y tế.

2. Trung bình: Ảnh hưởng tới hoạt động hàng ngày (ví dụ mệt mỏi không thể làm việc) nhưng cũng không cần chăm sóc y tế.

3. Nghiêm trọng: Bạn chắc chắn cần chăm sóc y tế (ví dụ như uống thuốc giảm đau) để hồi phục thì mới trở lại được cuộc sống bình thường.

4. Đe dọa tính mạng: Bạn cần khám hoặc nhập viện cấp cứu.

Trong các nghiên cứu về vắc xin, những tác dụng phụ cũng được chia thành các phản ứng "cục bộ" (có nghĩa là chúng chỉ xảy ra với một bộ phận trên cơ thể, như đau hoặc nhức nơi tiêm vắc-xin) và phản ứng "toàn thân" (như sốt hoặc mệt mỏi).

Để một loại vắc-xin giành được sự chấp thuận của FDA, hầu hết các tác dụng phụ phải tập trung trong hai mức độ nhẹ và trung bình. Đó là mức độ an toàn cao, đôi khi hơn cả các loại thuốc phổ thông. Và một loại vắc-xin được FDA chấp thuận khi tiêm cho người khỏe mạnh đa số hoàn toàn không có tác dụng phụ.

Ngay cả các tác dụng phụ bậc 4, đe dọa tính mạng, nghe có vẻ đáng sợ nhưng đa số chúng chỉ đòi hỏi một chuyến đi tới bệnh viện, ở lại theo dõi và điều trị là sẽ được về nhà. Charles Weijer, giáo sư y khoa và nhà đạo đức học tại Đại học Western ở Canada, cho biết chúng cũng không phải vấn đề nghiêm trọng.

Hai loại vắc-xin COVID-19 được cấp phép tại Mỹ của Moderna và Pfizer/BioNTech đảm bảo được tất cả các tiêu chí an toàn kể trên, do đó, chúng mới được phân phối ra thị trường và tiêm chủng đại trà.

Bảng kê chi tiết tác dụng phụ vắc-xin COVID-19

Bây giờ, hãy xem dữ liệu tốt nhất mà chúng ta có được về hai loại vắc-xin COVID-19 đã được FDA phê duyệt cho trường hợp khẩn cấp ở Mỹ. Loại thứ nhất được phát triển bởi Pfizer và BioNTech, loại thứ hai của Moderna.

Các bài đánh giá cho thấy cả hai loại vắc-xin đều an toàn và có hiệu quả cực kỳ tốt trong việc ngăn ngừa nhiễm COVID-19 (với hiệu lực khoảng 95%). Về phần tác dụng phụ, vắc-xin của Pfizer/BioNTech gây ra các phản ứng nhẹ hoặc trung bình ở hầu hết mọi người còn phản ứng nghiêm trọng thì rất hiếm.

Moderna không chia sẻ chi tiết về tác dụng phụ nhẹ và trung bình của thử nghiệm, nhưng FDA cho biết chúng cũng hầu hết ở mức nhẹ và trung bình.

Các loại vắc-xin cũng có nhiều liều lượng khác nhau: Mỗi liều của Pfizer / BioNTech là 30µg còn của Moderna là 100µg. Hai mũi tiêm của Pfizer / BioNTech cách nhau 3 tuần, còn của Moderna cách nhau 1 tháng.

Với tất cả những dữ liệu đó, đây là những gì chúng ta biết về tác dụng phụ của hai loại vắc-xin COVID-19 mới được cấp phép tại Mỹ. Đối với vắc-xin của Pfizer/BioNTech, các tác dụng phụ thường gặp nhất chỉ là các phản ứng cục bộ tại chỗ tiêm (bao gồm đau, đỏ, sưng), ngoài ra, người tiêm còn có thể thấy mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ, ớn lạnh, đau khớp và sốt.

Một lần nữa, hầu hết các tác dụng phụ này đều được phân loại là nhẹ hoặc trung bình. Trong khi đó, phản ứng nghiêm trọng rất hiếm xảy ra, chỉ chiếm từ 0- 4,6%.

Nói chung, các tác dụng phụ xuất hiện nhiều hơn sau liều thứ hai so với liều đầu tiên. FDA cho biết chúng cũng ít xảy ra hơn ở những người dưới 55 tuổi.

Bây giờ chúng ta hãy xem xét dữ liệu vắc-xin COVID-19 của Moderna. Một lần nữa, công ty đã không chia sẻ chi tiết về các tác dụng phụ nhẹ và trung bình. Nhưng chúng ta biết các phản ứng phổ biến nhất là đau tại chỗ tiêm, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ, đau khớp và ớn lạnh.

Các tác dụng phụ từ nhẹ đến nặng xảy ra ở 83% người tham gia nghiên cứu. Trong đó, có 15,7% gặp phản ứng phụ nghiêm trọng "toàn thân" và 7% là phản ứng nghiêm trọng "cục bộ". Tùy thuộc vào loại, các tác dụng phụ nghiêm trọng này có tần suất dao động từ 0,2 - 9,7%.

Các tác dụng phụ do vắc-xin COVID-19 của Moderna gây ra dẫn đến kết quả phải nhập viện hoặc đến phòng cấp cứu là cực kỳ hiếm. Theo phân tích của FDA, "Trên các nhóm và liều lượng, <0,1% báo cáo phản ứng toàn thân cấp độ 4". Bạn có thể thấy điều đó bên dưới, trong một biểu đồ tập trung vào dữ liệu an toàn ở những người trẻ tuổi trong nghiên cứu.

Chúng ta có thể rút ra kết luận gì từ những bảng báo cáo này?

Các số liệu và bảng biểu cho thấy cả hai loại vắc-xin COVID-19 của Pfizer/BioNTech đều không có nguy cơ cao gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuy nhiên, có một tỷ lệ lớn những người tiêm chủng sẽ phải chịu đựng các phản ứng phụ ở mức độ nhẹ đến trung bình.

Hai loại vắc-xin này có thể gây ra tác dụng phụ ngoài ý muốn nhiều hơn vắc-xin cúm mùa một chút. Có thể sau khi tiêm vắc-xin xong bạn sẽ bị mệt và không muốn đi làm, vì vậy, nhiều cơ sở sản xuất và kinh doanh tại Mỹ được hướng dẫn cân nhắc về việc chủng ngừa vắc-xin đi kèm với kế hoạch nghỉ cho nhân viên.

Nhìn chung, các phản ứng phụ của vắc-xin do Pfizer/BioNTech sản xuất ít hơn và cũng ít nghiêm trọng hơn vắc-xin của Moderna. Tuy nhiên, đối với người dân nói chung, chúng ta không có gì phải sợ hãi với một trong hai loại vắc-xin này vì các phản ứng phụ của chúng hầu hết chỉ dừng lại ở mức độ nhẹ và trung bình.

Vẫn còn rất nhiều điều cần tìm hiểu về hai loại vắc-xin này

Ngay cả với tất cả các dữ liệu hiện có, chúng ta vẫn chưa thể có cái nhìn toàn diện về hai loại vắc-xin này. Có thể sau khi hàng triệu người được tiêm chủng, chúng ta sẽ thấy thêm các tác dụng phụ nghiêm trọng và hiếm gặp hơn của từng loại vắc-xin.

Chẳng hạn như Bell’s palsy, một dạng liệt mặt tạm thời, xuất hiện ở 3 người được tiêm vắc-xin COVID-19 của Moderna và 4 người được tiêm vắc-xin của Pfizer/BioNTech. Hiện vẫn chưa rõ liệu những trường hợp này có thực sự liên quan đến vắc-xin hay không - vì bệnh liệt mặt có thể xảy ra trong dân số nói chung bất kể họ có tiêm vắc-xin không.

Cũng có những nhóm chưa được thử nghiệm vắc-xin COVID-19, như phụ nữ mang thai và người nhiễm HIV. Trong các trường hợp bị sốc phản vệ ở Anh sau khi tiêm vắc-xin Pfizer / BioNTech, 2 người có tiền sử dị ứng nghiêm trọng -  buộc họ phải mang theo các thiết bị như EpiPen - có phản ứng dị ứng đe dọa tính mạng nhưng đã được điều trị và phục hồi.

Các phản ứng dị ứng rất hiếm khi xảy ra trong thử nghiệm vắc-xin của Pfizer/BioNTech (chúng chỉ ảnh hưởng đến 0,63% người đã tiêm vắc-xin, theo phân tích của FDA). Và những người bị dị ứng nghiêm trọng cũng bị loại khỏi nghiên cứu.

CDC hiện đang khuyên những người có tiền sử dị ứng nghiêm trọng với vắc-xin vẫn có thể tiêm Pfizer/BioNTech nhưng nên được tư vấn về các rủi ro và được theo dõi trong 30 phút sau đó. Trong khi những người bị dị ứng với một thành phần vắc-xin cụ thể thì không nên tiêm.

Về sự lo lắng về tác dụng phụ dài hạn, các chuyên gia cho biết đó là điều rất hiếm. Colleen Kelley, phó giáo sư y khoa tại Đại học Emory cho biết hầu hết các phản ứng nghiêm trọng với vắc-xin - chẳng hạn như hội chứng rối loạn thần kinh hiếm gặp Guillain-Barré - có xu hướng xảy ra trong vòng 6 tuần sau khi được chủng ngừa.

Hiện tại, dữ liệu theo dõi tiêm chủng thử nghiệm vắc-xin COVID-19 của Pfizer/BioNTech và Moderna đã đều vượt quá 6 tuần kể từ liều tiêm thứ hai mà các tác dụng phụ dài hạn vẫn vắng bóng. Do đó, có thể nói vắc-xin COVID-19 của cả hai công ty đều an toàn trong dài hạn.

Rủi ro bạn có thể gặp các tác dụng phụ do tiêm vắc-xin sau một hoặc hai năm gần như không hề có.

Thanh Long