Cụ Nguyễn Thị May (83 tuổi, trú phường Tân Giang, TP Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng) cầm trên tay tập hồ sơ dày cộm, cho biết đến nay đã tròn 30 năm cụ và hai người con ròng rã đi kêu oan trong vụ án mà ba mẹ con cụ bị khởi tố, bắt tạm giam về tội giết người.

Cụ Nguyễn Thị May đã 30 năm đi kêu oan cho mình và hai con. Ảnh: TUYẾN PHAN

Thành kẻ giết người vì cho nạn nhân ngủ nhờ

Theo hồ sơ, tối 7-2-1988, do quen biết với gia đình cụ May từ trước nên Thượng úy Lê Danh Tân (công tác tại Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Cao Bằng) trên đường trả phép đã ghé nhà cụ ngủ nhờ để sáng hôm sau vào đơn vị.

Khoảng 4 giờ sáng hôm sau, cụ May đang ngủ thì nghe tiếng động lạ từ khu vực chuồng heo và phát hiện anh Tân đang nằm dưới hố phân heo.

Cụ May hô hoán các con dậy kéo anh Tân ra khỏi hố phân, đưa đến trạm xá quân y của tỉnh đội Cao Bằng. Tại đây, gia đình cụ được biết anh Tân bị ai đó đánh trọng thương, bị đẩy hoặc ngã xuống hố phân. Sau đó anh Tân tử vong và Công an tỉnh Cao Bằng ra quyết định khởi tố vụ án giết người.

Tháng 3-1988, Viện Kiểm sát quân sự (VKSQS) tỉnh Cao Bằng, nay là VKSQS Quân khu 1, khởi tố bị can đối với ông Trần Ngọc Hùng (con trai cụ May), hai tháng sau khởi tố cụ May và con gái cụ là bà Trần Thị Nga, cùng về tội giết người.

Tháng 3-1990, do còn nhiều tài liệu, chứng cứ cần phải làm rõ nhưng thời hạn điều tra đã hết, VKSQS Quân khu 1 ra quyết định tạm đình chỉ điều tra vụ án. Gần một năm sau, các cơ quan tố tụng thống nhất quan điểm: Các chứng cứ cơ quan điều tra thu thập được không đủ để chứng minh hành vi phạm tội của ba mẹ con cụ May.

Ngày 4-3-1991, VKSQS Quân khu 1 đình chỉ điều tra bị can đối với cụ May và hai con. Ba mẹ con được trả tự do sau khi cụ May bị tạm giam năm tháng, ông Hùng bị tạm giam 10 tháng và bà Nga bị tam giam hai tháng.

Kể từ đó, do không nhận được giấy tờ của cơ quan có thẩm quyền thể hiện mình không phạm tội, cụ May đã gửi đơn đến khắp các cơ quan tố tụng từ địa phương đến trung ương để kêu oan.

Đến nay, cụ Nguyễn Thị May và hai con vẫn chưa được minh oan. Ảnh: TUYẾN PHAN

Không bồi thường vì hết thời hiệu?

Tháng 5-2020, sau nhiều năm ròng rã đơn thư với phiếu chuyển đơn của nhiều cơ quan khác nhau, VKSQS Quân khu 1 đã có văn bản trả lời đơn của cụ May.

Tuy nhiên, trong văn bản, ngoài việc nhắc lại nội dung vụ án và việc ra quyết định đình chỉ bị can, VKSQS Quân khu 1 chỉ viết: Căn cứ Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 và các văn bản hướng dẫn pháp luật, xác định đơn của cụ không có căn cứ để giải quyết.

Không đồng tình, cụ May tiếp tục làm đơn gửi VKSND Tối cao, VKSQS Trung ương, văn phòng Bộ Quốc phòng, VKSQS Quân khu 1…

Ngày 18-12 vừa qua, VKSQS Quân khu 1 tiếp tục có văn bản trả lời gia đình cụ May. Lần này văn bản viện dẫn nh iều quy định pháp luật hơn, tuy nhiên vẫn giữ nguyên quan điểm như lần trước.

Theo VKSQS Quân khu 1, vụ án xảy ra đã quá lâu, các tài liệu lưu giữ đã mục nát nhưng cơ bản còn đầy đủ các chứng cứ cho thấy quyết định đình chỉ bị can đối với ba mẹ con cụ May dù không có phần nơi nhận nhưng tại điều 2 có ghi: “Quyết định này giao cho Trần Ngọc Hùng, Nguyễn Thị May và Trần Thị Nga mỗi người một bản để đảm bảo mọi quyền lợi và nghĩa vụ của công dân”.

Cùng với đó, VKSQS Quân khu 1 cũng thông báo việc đình chỉ bị can gửi tới VKSND tỉnh Cao Bằng, Phòng Xây dựng nhà đất thị xã Cao Bằng (nơi cụ May đang công tác), UBND phường nơi ba mẹ con cụ May cư trú (tuy nhiên, đến nay không tìm thấy hồ sơ, tài liệu liên quan đến vụ án tại các cơ quan này - PV).

Cũng theo văn bản, từ khi vụ án xảy ra đến nay, lý lịch tư pháp của ba mẹ con không có tiền án, tiền sự liên quan đến vụ án, không bị hạn chế bất cứ quyền công dân nào, vẫn được hưởng mọi quyền lợi và nghĩa vụ như mọi công dân khác…

Với những căn cứ trên, VKSQS Quân khu 1 cho rằng ba mẹ con cụ May đã nhận được quyết định đình chỉ bị can, vì nếu không nhận được thì các cơ quan có thẩm quyền không có căn cứ để khôi phục quyền công dân cho ba mẹ con cụ.

Hơn thế, từ khi ra quyết định đình chỉ bị can, qua kiểm tra hồ sơ lưu trữ cho đến tháng 4-2020, VKSQS Quân khu 1 không nhận được bất kỳ đơn thư nào của ba mẹ con cụ May hay các đơn thư khác có liên quan đến vụ án.

Do vậy, thời hiệu yêu cầu cơ quan có trách nhiệm bồi thường thiệt hại giải quyết việc bồi thường đối với vụ án của gia đình cụ May đã hết. “Đơn của bà Nguyễn Thị May, Trần Thị Nga và Trần Ngọc Hùng không có căn cứ để giải quyết” - VKSQS Quân khu 1 cho biết.