Vị thế của Việt Nam như một trung tâm khu vực và thành trì về năng lượng tái tạo đang tăng lên nhanh chóng, theo nhận định trên trang Vietnam Briefing và tạp chí Mỹ Entrepreneur.

Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) tại Glasgow, Scotland, Vương Quốc Anh hồi tháng 11.2021, các thành viên chính phủ Việt Nam do Thủ tướng Phạm Minh Chính đứng đầu đưa ra cam kết trung hòa carbon vào năm 2050. Để thực hiện mục tiêu này, Việt Nam sẽ phải loại bỏ dần các nhà máy than và hiện đại hóa lưới điện quốc gia.

Hiện tại, Việt Nam đang kỳ vọng tăng trưởng GDP sẽ phục hồi ở mức 6,5% vào năm 2022, theo Ngân hàng Phát triển Châu Á. Tiêu thụ điện năng đã tăng hơn 11% mỗi năm, nhanh hơn đáng kể so với GDP quốc gia, để đáp ứng nhu cầu khổng lồ về điện và đầu tư. Tuy nhiên, sản xuất nhiên liệu hóa thạch trong nước không thể đáp ứng kịp nhu cầu, đòi hỏi Việt Nam phải dựa vào thị trường nước ngoài để có đủ nguồn lực cung cấp năng lượng cho cơ sở hạ tầng. 

Việc Việt Nam phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu để vận hành hệ thống điện và biến đổi khí hậu là những yếu tố thúc đẩy chính phủ chuyển hướng sang năng lượng tái tạo.

Tiềm năng của Việt Nam như một cường quốc về năng lượng tái tạo

Việt Nam nhận thấy nhu cầu chuyển đổi năng lượng xanh cấp thiết hơn bao giờ hết. Là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất Đông Nam Á, quốc gia này đã chứng minh cam kết của mình với sáng kiến ​​chuyển sang năng lượng tái tạo, đặc biệt là khi nói đến điện mặt trời - tạp chí Enterpreneur viết.

Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện có công suất điện mặt trời được lắp đặt toàn diện nhất ở Đông Nam Á, với 16.500 megawatt (MW) được tạo ra vào năm 2020. Hơn nữa, Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia có công suất lắp đặt điện mặt trời nhiều nhất trên toàn cầu vào năm 2020.

Với tiềm năng điện mặt trời cao và các mục tiêu năng lượng xanh đầy tham vọng vào năm 2050, Việt Nam có mọi cơ hội để trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về năng lượng tái tạo. Cũng có lý do thuyết phục để thành lập các dự án điện gió ở Việt Nam do có bằng chứng rằng Việt Nam sở hữu nguồn tài nguyên gió lớn nhất trong khu vực với tiềm năng 311 gigawatt (GW).

Các nhà phân tích thị trường cho rằng nếu Việt Nam duy trì tốc độ mở rộng nhanh chóng về năng lượng tái tạo, Việt Nam sẽ tăng cao hơn nhiều trong bảng xếp hạng, có thể vượt qua các quốc gia như Australia và Italia trong các giải pháp phát triển năng lượng tái tạo và sáng tạo.

Điện gió và điện mặt trời: Hai lĩnh vực tiềm năng

Khí hậu và địa hình của Việt Nam khiến năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió, có triển vọng đầu tư đáng kể. Nguồn tài nguyên gió rộng lớn của Việt Nam là nhờ vào hình dạng địa lý dài và hẹp của đất nước với hơn 3.000km đường bờ biển, bao gồm cả đồi và núi.

Theo Ngân hàng Thế giới, hơn 39% diện tích Việt Nam có tốc độ gió lớn hơn 6 mét/giây ở 65 mét, tương đương với công suất 512GW. Việt Nam có tiềm năng tuyệt vời, với 8,6% diện tích đất thích hợp cho các trang trại điện gió lớn. Theo lộ trình điện gió ngoài khơi của Ngân hàng Thế giới cho Việt Nam, Việt Nam có thể tăng công suất điện gió ngoài khơi từ 1GW lên 5-19GW và công suất điện gió trên bờ từ 1,26GW lên 17,34GW vào năm 2030. Điều này có thể tạo ra khoảng 60 tỉ USD tổng giá trị gia tăng (GVA) cho đất nước.

Trừ chi phí xây dựng cơ sở hạ tầng truyền dẫn cần thiết, Việt Nam sẽ cần đầu tư hàng tỉ đồng để đạt được mục tiêu này. Hợp tác khu vực tư nhân là bắt buộc do hạn chế về nguồn lực của chính phủ và những thách thức kinh tế liên quan. Yêu cầu này đã tạo tiền đề cho các nhà đầu tư quốc tế tham gia và thiết lập sự hiện diện trong lĩnh vực điện gió hầu như chưa được khai thác của Việt Nam.

Việt Nam gần đây đã chứng kiến ​​sự tăng trưởng quang điện mặt trời (PV) phi thường, nhưng đây chỉ là bước khởi đầu của quá trình chuyển đổi năng lượng rộng lớn của đất nước khỏi than đá. Công suất điện mặt trời của Việt Nam đã tăng từ 86MW vào năm 2018 lên khoảng 16.500MW vào năm 2020. Nhờ đó, Việt Nam đã vượt qua Thái Lan để trở thành quốc gia ASEAN có công suất lắp đặt điện mặt trời lớn nhất. Hệ thống điện mặt trời cung cấp khoảng 10,6TWh điện vào năm 2020, chiếm gần 4% tổng sản lượng.

Điện mặt trời áp mái sẽ chiếm khoảng một nửa tổng công suất điện mặt trời của Việt Nam vào năm 2030. Với môi trường sản xuất năng lượng mặt trời đầy hứa hẹn, các nhà đầu tư quốc tế sẽ khó bỏ qua triển vọng đầu tư sinh lợi như vậy.

Động lực thúc đẩy tăng trưởng năng lượng tái tạo của Việt Nam

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Việt Nam là nước sử dụng điện lớn thứ hai Đông Nam Á. Tiêu thụ năng lượng trong khu vực là một trong những mức tăng nhanh nhất thế giới, với nhu cầu tăng ở mức ổn định 6%/năm trong 20 năm qua. Theo Techwire Asia, 80% nhu cầu năng lượng trong khu vực đến từ 4 quốc gia chính là Indonesia, Việt Nam, Thái Lan và Malaysia.

Cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc tăng cường cung cấp năng lượng và nhu cầu cải thiện chất lượng không khí tốt hơn là những động lực chính trong việc phát triển năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, hỗ trợ luật pháp và chính sách của chính phủ, bao gồm thuế suất nhập khẩu, ưu đãi thuế hấp dẫn và miễn thuế đất cũng được coi là những yếu tố cơ bản thúc đẩy các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào ngành năng lượng tái tạo khổng lồ của Việt Nam.