Trong kịch bản cơ sở, Chứng khoán SSI giả định hoạt động tái cấu trúc thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ được diễn ra với tốc độ thích hợp để duy trì sự ổn định của hệ thống, tình hình thanh khoản có thể không bị căng thẳng như trong giai đoạn tháng 10 - 11 năm 2022 do quan điểm hài hòa hơn từ các nhà hoạch định chính sách. Theo đó, mặt bằng lãi suất có thể sẽ không tăng mạnh trong năm 2023.

Xu hướng chính sách quyết định "kịch bản" tăng trưởng ngân hàng

Cụ thể, SSI Research phân tích, các yếu tố tiêu cực có thể ảnh hưởng đến thanh khoản/lãi suất VND bao gồm: (1) áp lực tăng lãi suất USD do Fed có thể thực hiện thêm một số đợt tăng lãi suất nữa; (2) số dư huy động vốn đang thấp hơn dư nợ tín dụng vào cuối năm 2022; (3) một số yêu cầu về các tỷ lệ an toàn hoạt động (LDR, MLTL…); và (4) lượng trái phiếu doanh nghiệp đến hạn trong năm 2023. Bộ phận Phân tích của SSI ước tính khoảng 185 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp (không bao gồm trái phiếu ngân hàng) sẽ đến hạn trong năm 2023, phần lớn trong số đó đến hạn vào tháng 1, tháng 5 - tháng 8 và tháng 12 và cho rằng điểm thú vị là con số này đã giảm 24% trong năm tuần qua do hoạt động mua lại mua lại trái phiếu trước hạn của các doanh nghiệp. 

Điều đó cũng đồng nghĩa rằng áp lực đáo hạn trái phiếu, đặc biệt ngay đầu quý I của các doanh nghiệp sẽ giảm đáng kể khi đến hiện tại, thời điểm đáo hạn trái phiếu rơi vào tháng 1 đã gần đi qua và ghi nhận thị trường cho thấy, nhiều doanh nghiệp đã xoay xở được hàng trăm tỷ đồng để thanh toán cho một số lô trái phiếu đến hạn. Một nguồn tin của DĐDN cho biết, sẽ còn có những đợt thanh toán trái phiếu tích cực ngay sau Tết Nguyên đán khi doanh nghiệp tiếp tục có phương án "xoay" được thêm dòng tiền mới, có thể có sự hỗ trợ, cộng hưởng trong các phương án từ phía ngân hàng nhưng không liên quan đến dòng vốn tài trợ, tín dụng.

Ngoài ra, SSI Research cũng cho rằng, sẽ có các yếu tố hỗ trợ sẽ đến từ: (1) giải ngân đầu tư công mạnh hơn, qua đó một phần lượng bị ứ đọng của KBNN tại các ngân hàng (khoảng 380 nghìn tỷ đồng tại 3 ngân hàng quốc doanh) sẽ được giải tỏa; (2) cân đối cung và cầu ngoại tệ tốt hơn; và (3) chương trình cấp bù lãi suất được đẩy mạnh.

"Xu hướng chính sách sẽ là yếu tố quyết định xem cán cân nghiêng về phía tích cực hay tiêu cực. Với điều kiện có sự hỗ trợ kịp thời từ NHNN về thanh khoản, cùng với sự điều hành linh hoạt liên quan đến các tỷ lệ an toàn hoạt động và Nghị định 65 sửa đổi, tình hình thanh khoản có thể cải thiện so với 6 tháng cuối năm 2022. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng chỉ khi các đợt tăng lãi suất của Fed kết thúc thì lãi suất VND trong nước mới có thể hạ nhiệt - có thể là trong nửa cuối năm 2023. Khoảng cách giữa tăng trưởng tín dụng và huy động có khả năng thu hẹp so với năm 2022, lần lượt ở mức 12 - 14% và 10 - 12%", Bộ phận Phân tích SSI đánh giá.

Cũng theo SSI, có thể nói cách khác, xu hướng chính sách sẽ là yếu tố cốt lõi tiếp tục định hướng hoạt động của hệ thống ngân hàng trong năm 2023, với tâm điểm vẫn là thị trường trái phiếu doanh nghiệp và bất động sản. Một trong những quy định chính có thể tác động đến triển vọng lợi nhuận của ngành ngân hàng là việc thông qua dự thảo sửa đổi Nghị định 65. Với quyết tâm chính trị nhằm hỗ trợ sự ổn định của hệ thống ngân hàng, có khả năng quá trình tái cơ cấu và lành mạnh hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ được thực hiện theo cách thức có thể đạt được tình trạng “hạ cánh mềm”, tất nhiên với điều kiện cần những hỗ trợ hơn nữa về mặt chính sách. Do đó, trong kịch bản cơ sở,SSI Research đưa ra giả định thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ hạ cánh mềm trong năm 2023 với việc Dự thảo sửa đổi Nghị định 65 được ban hành. Điều này sẽ giúp cho cả ngân hàng và các chủ đầu tư bất động sản có thêm thời gian giải quyết vấn đề của mình. "Ước tính trước đây của chúng tôi trở thành kịch bản thận trọng hiện tại, trong đó Nghị định 65 không được sửa đổi nhưng các chủ đầu tư lớn vẫn sẽ có thể đàm phán với các ngân hàng trong việc cơ cấu lại lịch trả nợ", công ty chứng khoán cũng lưu ý. 

Trong một trả lời mới đây liên quan đến Dự thảo Sửa đổi Nghị định 65, Bộ Tài Chính cũng đã "dự phòng" thời gian dài hơn cho vấn đề thanh khoản và cơ cấu nợ liên quan đến trái phiếu. Theo Bộ này, giai đoạn tới kinh tế Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng như hiện nay, theo đó đến giai đoạn 2025 - 2026 doanh nghiệp sẽ cơ bản giải quyết được các khó khăn về thanh khoản và cơ cấu nợ. 

Ngoài ra cần lưu ý là trong Dự thảo sửa đổi Nghị định 65, Bộ đã đề xuất quy định kéo dài kỳ hạn của trái phiếu đã phát hành trước đây là giải pháp ngắn hạn trong bối cảnh doanh nghiệp gặp khó khăn trong cân đối nguồn lực để trả nợ trong khi khối lượng trái phiếu đáo hạn đạt đỉnh giai đoạn 2023 - 2024. Cũng do đó, tại dự thảo Nghị định đã quy định việc kéo dài kỳ hạn của trái phiếu đã phát hành trước đây đối đa không quá 2 năm.

Thống kê cho thấy khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2023 và 2024 ước khoảng 790.000 tỷ đồng, chiếm gần một nửa khối lượng trái phiếu đang lưu hành. Vì vậy, kịch bản thận trọng của SSI Research không phải không có cơ sở, bao gồm các điều kiện cần để vực dậy, củng cố niềm tin trên thị trường và nhà đầu tư ngày càng phải mạnh mẽ hơn. Bởi chỉ có như vậy mới có thể thực sự giải quyết vấn đề thanh khoản.

Lợi nhuận trước thuế ngân hàng 2023 có thể tăng từ 10 - 14%

Đặt trong các giả định về xu hướng tác động chính sách và các yếu tố hỗ trợ, SSI Research dự báo tỷ lệ nợ xấu sẽ tăng 26 bps lên 1,71% tại các ngân hàng công ty này phân tích, với tỷ lệ hình thành nợ xấu tăng lên 1,3% (từ khoảng 1% trong giai đoạn 2020 - 2022) dưới tác động của lãi suất cho vay cao hơn. Tuy nhiên, chi phí tín dụng vẫn đang có xu hướng thấp hơn khi giảm xuống 1,3% (từ 1,5% trong năm 2022) do bộ đệm dự phòng tín dụng vững chắc.

Trong kịch bản cơ sở, khi Nghị định 65 sửa đổi được ban hành, nợ xấu liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp sẽ không xuất hiện ngay trong năm 2023, nhưng vẫn là một rủi ro lớn cần theo dõi trong cả năm.

Với những giả định như vậy, lợi nhuận trước thuế của các ngân hàng thuộc phạm vi nghiên cứu dự kiến đạt 249 nghìn tỷ đồng (hay 10 tỷ USD), tăng 13,7% so với cùng kỳ trong năm 2023 theo kịch bản cơ sở của chúng tôi. Con số này bằng một nửa tốc độ tăng trưởng trong giai đoạn 2017 - 2021 (28% so với cùng kỳ) và cao hơn mức tăng trưởng giai đoạn 2014 - 2015 (11,3% so với cùng kỳ). Tăng trưởng lợi nhuận tại các NHTMNN (18,4% so với cùng kỳ) có thể sẽ cao hơn mức tăng trưởng của các ngân hàng thương mại tư nhân (10,8% so với cùng kỳ) do triển vọng NIM tốt hơn, cũng như tỷ trọng dư nợ cho vay đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp và bất động sản của các NHTMNN ở mức thấp. Các ngân hàng thương mại nhà nước cũng có thể ghi nhận mức tăng trưởng phí mạnh hơn năm 2022 do đây là năm đầu tiên thực hiện các chương trình miễn phí giao dịch. Tuy nhiên, thu nhập từ kinh doanh ngoại hối khó có thể tăng mạnh như 2022. Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng bancassurance giảm tốc là những gì quan sát thấy tại các ngân hàng thương mại tư nhân trong năm 2022, ngoại trừ ACB và STB.

Trong kịch bản thận trọng của SSI, tăng trưởng lợi nhuận có thể sẽ ở mức 10% cho năm 2023 hoặc bằng một phần ba mức tăng trưởng trung bình đạt được trong giai đoạn 2017 - 2021.

"Chúng tôi điều chỉnh dự báo lợi nhuận với giả định thị trường trái phiếu doanh nghiệp hạ cánh mềm trong năm 2023, theo đó, chúng tôi điều chỉnh tăng giá mục tiêu và đưa ra khuyến nghị TRUNG LẬP về triển vọng của ngành trong năm. Trong nửa đầu năm 2023, chúng tôi vẫn nhận thấy các yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến ngành ngân hàng. Điều này bao gồm áp lực lên lãi suất tương ứng với việc FED tăng lãi suất điều hành, tăng trưởng lợi nhuận giảm tốc từ mức cao của 2022 và rủi ro nợ xấu vẫn tiềm ẩn. Những thách thức này có thể dẫn đến sự điều chỉnh của một số cổ phiếu trong ngành, và cũng có thể tạo ra cơ hội đầu tư tốt đối với những cổ phiếu có yếu tố cơ bản vững chắc. Lựa chọn hàng đầu của chúng tôi là: VCB, ACB, BID và STB. Trong khi VCB và ACB là những lựa chọn tốt nhất của chúng tôi nhờ chất lượng tài sản và hoạt động ổn định, BID và STB dường như sẽ có những câu chuyện thú vị.

Chúng tôi duy trì quan điểm thận trọng đối với những ngân hàng có tỷ trọng dư nợ cho vay cao đối với lĩnh vực bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp, mặc dù chúng tôi tin rằng sẽ có những biến động lớn về giá đối với những cổ phiếu này trong năm 2023 xuất phát từ bất kỳ thay đổi nào về mặt chính sách liên quan đến thị trường bất động sản và/hoặc trái phiếu doanh nghiệp", các nhà nghiên cứu của CTCK SSI khuyến nghị.