Hiện doanh nghiệp không được kê khai, khấu trừ các chi phí VAT đã bỏ ra trong quá trình sản xuất (VAT đầu vào), gồm đầu tư, mua sắm tài sản cố định, do phân bón thuộc đối tượng không chịu thuế này. Chi phí này sau đó tính vào giá thành sản xuất, khiến giá bán tăng và lợi nhuận giảm.

Tại dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT) đang lấy ý kiến, Bộ Tài chính đề xuất áp thuế suất 5% với mặt hàng phân bón thay vì không chịu thuế như hiện tại.

Theo cơ quan này, phần lớn phân bón nhập vào Việt Nam được các nước xuất khẩu xếp vào diện chịu thuế VAT, nên doanh nghiệp của họ được hoàn thuế đầu vào và có điều kiện hạ giá bán.

"Điều này gây bất lợi khi cạnh tranh với phân bón nhập khẩu", Bộ Tài chính nêu.

Trong khi đó, Nhà nước mất nguồn thu ngân sách do không thu được thuế VAT ở khâu nhập khẩu trong khi thuế nhập khẩu vốn rất thấp hoặc đã về 0%. Còn nông dân phải mua giá cao do các nhà sản xuất trong nước đẩy một phần chi phí thuế vào giá thành.

Bộ này cho biết, các doanh nghiệp phân bón, Bộ Công Thương, Hiệp hội phân bón và đại biểu Quốc hội tại nhiều tỉnh, thành cũng phản ánh khó khăn trên và đề nghị chuyển mặt hàng này sang đối tượng chịu thuế VAT 5%.

Bình luận về đề xuất áp thuế VAT 5% với mặt hàng phân bón, TS Phùng Hà, Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam, cho rằng việc này sẽ tạo sân chơi công bằng giữa nhà sản xuất trong nước và nhập khẩu. Các doanh nghiệp sản xuất trong nước cũng bình đẳng hơn khi tham gia đấu thầu quốc tế. Mặt khác, điều chỉnh thuế sẽ giúp hạ giá phân bón, tạo điều kiện cho đầu tư vào các dự án chất lượng cao, thế hệ mới.

Đại diện một doanh nghiệp sản xuất trong nước cũng kiến nghị cần thúc đẩy sửa Luật, đưa thuế phân bón từ 0% lên mức 4 - 5% để đảm bảo cạnh tranh. "Áp thuế này chính bà con nông dân được hưởng lợi từ giá phân bón giảm", vị này nói.

Nếu đề xuất tại dự thảo lần này được thông qua, người tiêu dùng mua phân bón sẽ chịu thêm khoản thuế VAT 5%. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho rằng, giá bán của các mặt hàng này được định giá theo cung - cầu thị trường, việc tính thuế ngược lại có thể giúp người tiêu dùng hưởng lợi.

Bộ phân tích, hàng hóa, dịch vụ mua vào không chịu thuế hoặc thuế suất 5-10%, nếu tính VAT đầu ra là 5% thì doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước không phải nộp thuế này. Tức là, số thuế đầu vào được khấu trừ với đầu ra, hoặc hoàn thuế. Do đó, giá thành sản xuất phân bón được giảm xuống, hàng hóa sản xuất trong nước có thêm điều kiện cạnh tranh với hàng hóa nhập khẩu, theo Bộ Tài chính.

Cơ quan soạn thảo cũng cho rằng do được khấu trừ VAT, doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, có thêm nguồn lực mở rộng đầu tư, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng và hạ giá bán. Theo đó, người tiêu dùng chọn hàng hóa trong nước sẽ hưởng lợi từ chính sách này.

Mặt khác, Bộ Tài chính dẫn báo cáo tài chính của 5 công ty sản xuất phân bón lớn nhất cho biết, tổng doanh thu năm 2022 của các doanh nghiệp này gần 48.000 tỷ đồng. Nếu áp thuế suất 5%, số thuế VAT đầu ra gần 2.400 tỷ đồng.

Chẳng hạn, Công ty cổ phần DAP số 2 – Vinachem còn 200 tỷ đồng thuế VAT không được khấu trừ, sẽ phải nộp ngân sách. Với giả thiết các công ty khác cũng như DAP số 2 – Vinachem, số thu ngân sách nhà nước dự kiến sẽ tăng khoảng 1.000 tỷ đồng.

Phân bón là mặt hàng phục vụ trong sản xuất nông nghiệp, nên nhiều nước đưa ra chính sách ưu đãi. Một số nước như Thái Lan, Lào, Myanmar, Philippines, Pakistan, Mỹ không thu thuế VAT mặt hàng này. Trong khi, các nước như Trung Quốc, Romania, Croatia, Ấn Độ thu thuế ở mức thấp.

Phương Dung