Thông tin từ báo cáo mới công bố của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP), các lệnh trừng phạt của các cường quốc thế giới đối với hải sản có nguồn gốc từ Nga đang gây thêm nhiều áp lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đây cũng có thể là cơ hội cho Việt Nam lấp đầy khoảng trống tại các thị trường.
VASEP thông tin, năm 2023, xuất khẩu cá minh thái của Nga đạt khoảng 880 nghìn tấn, trị giá 1,2 tỷ USD, tăng 13% về khối lượng, giảm 5% về giá trị. Cá minh thái được ưa thích và tiêu thụ nhiều nơi trên thế giới và là đối thủ cạnh tranh chính của cá tra do được khai thác tự nhiên, giá rẻ tương đương cá tra nuôi.
Các chuyên gia VASEP cho biết, cuối tháng 12/2022, Mỹ mở rộng lệnh cấm đối với hải sản Nga trong 2 năm, nhằm ngăn chặn, và loại trừ các sản phẩm cá hồi, cá tuyết, cua và cá minh thái của Nga khỏi thị trường Mỹ, ngay cả khi những sản phẩm đó được chế biến ở nước thứ 3 làm thay đổi quốc gia xuất xứ của sản phẩm.
Lệnh cấm này vốn trước đây đã khiến người tiêu dùng Mỹ vô tình mua phải hải sản thu hoạch ở Nga có chất lượng thấp hơn. Đây là động thái quyết liệt của Mỹ trước xung đột Nga - Ukraine. Tính đến hết tháng 11/2023, Mỹ đã nhập khẩu 28 nghìn tấn cá minh thái trị giá 100 triệu USD, chủ yếu là cá minh thái Alaska Nga được chế biến ở Trung Quốc.
Các sản phẩm không bị cấm nhập khẩu vào Mỹ bao gồm: Phile đông lạnh và phile đông lạnh ở dạng khối lớn hơn 4,5 kg chiếm 21 nghìn tấn, trị giá 75 triệu USD được Mỹ nhập trong 11 tháng đầu năm 2023. 11 tháng đầu năm 2023, Mỹ nhập khẩu 21 nghìn tấn phile cá minh thái đông lạnh, trị giá 75 triệu USD từ Nga và nhập khẩu hơn 19 nghìn tấn, trị giá 68 triệu USD các sản phẩm này từ Trung Quốc.
VASEP nhận định, trong khi nhu cầu cá thịt trắng ở EU đang rất cao, cá tra Việt Nam được kỳ vọng sẽ lấp đầy khoảng trống trong khẩu phần ăn của người dân khu vực châu Âu.
Mặc dù châu Âu vẫn phụ thuộc nhiều vào cá thịt trắng của Nga, tuy nhiên tháng 11/2023, EU vẫn quyết định áp thuế 13,7% đối với các sản phẩm từ Nga như phile cá minh thái và cá tuyết, loại thủy sản cạnh tranh trực tiếp với cá tra Việt Nam, bao gồm cả các sản phẩm được chế biến tại Trung Quốc nhưng có nguồn gốc từ Nga. Trước đó, các sản phẩm này đều hưởng ưu đãi thuế 0% tại EU. Việc áp thuế này khiến các sản phẩm cá minh thái Nga khó cạnh tranh hơn trên thị trường.
Trước bối cảnh trên, các chuyên gia VASEP cho biết, dù cá minh thái của Nga xuất đi toàn cầu nhưng các thị trường khổng lồ như Mỹ hay EU đều đang dần quay lưng. Khi các lệnh trừng phạt được áp dụng hàng loạt và thắt chặt hơn cho sản phẩm này, khiến nguồn cung ra thị trường thiếu hụt trầm trọng trong khi nhu cầu tiêu thụ của người tiêu dùng không giảm. Ngày càng nhiều nhà chế biến cá thịt trắng tìm kiếm các địa điểm chế biến khác thay thế Trung Quốc.
Chính vì vậy mà VASEP cho rằng, đây có thể là cơ hội cho cá tra Việt Nam, thay thế cho cá minh thái đánh bắt tự nhiên chế biến thành lát cá tẩm bột và phi lê.