TS Võ Trí Thành, viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, cho rằng việc Thủ tướng chọn ba chủ đề: trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ ô tô, công nghệ bán dẫn và hệ sinh thái là không ngẫu nhiên vì Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển mới, vừa cần tăng tốc vừa cần dựa nhiều hơn vào công nghệ, đổi mới sáng tạo. Mục tiêu là bắt kịp các xu hướng phát triển của thế giới.

Cơ hội lớn cho kết nối, hợp tác

Theo ông Thành, ba lĩnh vực này không phải tất cả nhưng nó vừa cụ thể theo nghĩa những ngành, lĩnh vực ẩn chứa công nghệ cao vừa là xu hướng của tương lai. Việt Nam cũng đang có những lợi thế nhất định ở các lĩnh vực đó.

Trong nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ, Nhật Bản và làm sâu sắc hơn mối quan hệ rất quan trọng với Trung Quốc gần đây, Việt Nam đều nhắc tới sự hợp tác trong ba lĩnh vực này, gắn với đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Ngoài việc thu hút các nhà đầu tư chiến lược FDI vào ba lĩnh vực này, nhiều doanh nghiệp lớn trong nước cũng đang tiếp cận chúng theo những cách khác nhau. Với sức hấp dẫn mới của Việt Nam, Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) là cơ hội để chúng ta kết nối, thu hút sự quan tâm của các tập đoàn toàn cầu đến Việt Nam và kết nối với doanh nghiệp Việt.

Thời gian qua, Việt Nam đã và đang thúc đẩy cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh theo hướng thuận lợi hơn và giữ được ổn định kinh tế vĩ mô. Việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh không chỉ là tạo ra ưu đãi mà còn phải bảo đảm tính minh bạch, cạnh tranh, thực thi các cam kết quốc tế, phù hợp với những đòi hỏi mới từ các nhà đầu tư lớn, có chất lượng. Ví như hạ tầng số phải tốt, môi trường xanh cho sản xuất kinh doanh và chuẩn bị đủ nguồn nhân lực kỹ năng cao.

Xây dựng hệ sinh thái bán dẫn

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Văn Toàn - phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) - cho rằng nếu nhìn từ các yếu tố địa chính trị, xung đột quân sự, các nước áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, Việt Nam nâng cấp quan hệ với nhiều nước lớn và Hiệp định bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU, WEF lần này là cơ hội lớn cho chúng ta. Chưa bao giờ có nhiều nhà đầu tư FDI lớn như Nvidia, Amkor, Foxconn, Intel... đến Việt Nam như hiện nay.

Việc thủ tướng dự diễn đàn, trực tiếp mời gọi đầu tư ở cấp quốc gia cho thấy quyết tâm của Chính phủ là rất lớn. Điều quan trọng là phải xây dựng được hệ sinh thái bán dẫn tại Việt Nam trong thời gian tới. Gần đây Chính phủ đã lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc.

Các bộ, ngành cũng đang xây dựng chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn. Tuy nhiên, cần xây dựng cơ chế khuyến khích khởi nghiệp, khuyến khích nhà đầu tư FDI xây dựng các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) như Samsung đã làm tại Hà Nội.

Để có thành công như ngày nay, Hàn Quốc từng bỏ tiền để làm Trung tâm R&D quốc gia. Việt Nam muốn đột phá cũng cần phải đầu tư mạnh cho các trung tâm R&D như vậy. Bên cạnh đó, cần đẩy nhanh đào tạo nguồn nhân lực cho ngành bán dẫn. Có một thực tế là nếu để doanh nghiệp Việt tự xây dựng nhà máy bán dẫn là cực khó, chỉ các tập đoàn FDI lớn mới làm được. Doanh nghiệp trong nước vừa không có công nghệ vừa thiếu vốn. Vốn đầu tư một nhà máy sản xuất chip bán dẫn tương đối cũng từ 10 - 20 tỉ USD, thậm chí cao hơn.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào khâu thiết kế chip. Khâu này chiếm khoảng 50% giá trị một con chip, ngoài ra khâu sản xuất chip chiếm hơn 20%, đóng gói, kiểm thử khoảng 6%, phần còn lại thuộc khâu thương mại.

Vấn đề là liệu các doanh nghiệp FDI có chia sẻ phần thiết kế chip cho doanh nghiệp Việt làm không? Tham gia được khâu này thì ngành bán dẫn Việt Nam sẽ tiến rất nhanh vì thiết kế con chip có tính độc quyền cao. Tập đoàn bán dẫn hàng đầu Mỹ là Nvidia cũng chỉ tập trung vào thiết kế chip. Khâu này luôn cần những người siêu giỏi, vì thế chiến lược đào tạo nhân lực bán dẫn thời gian tới cũng cần ưu tiên ngành thiết kế chip. Muốn vậy, Việt Nam cần có chính sách thu hút nhân tài là Việt kiều về nước làm việc trong ngành bán dẫn.

Lập quỹ hỗ trợ doanh nghiệp bán dẫn

Trong phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, Việt Nam đang có lợi thế khi Mỹ chủ trương không "bỏ trứng" vào một giỏ. Các nhà máy sản xuất bán dẫn lớn nhất của thế giới đang nằm ở Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, nếu họ mở rộng sang Việt Nam đó là cơ hội cho chúng ta.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần tham gia sâu hơn vào khâu khai thác, chế biến, tinh luyện đất hiếm để cung cấp cho các nhà máy sản xuất chip bán dẫn. Đây là lợi thế rất lớn cần được phát huy vì chúng ta đứng thứ hai thế giới về tiềm năng đất hiếm.

Cuối cùng, cần lập một quỹ đầu tư để hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp bán dẫn trong nước phát triển. Hiện có ba doanh nghiệp trong nước có thể tham gia ngành này là FPT, Viettel, Vingroup nên Chính phủ cần có chính sách mạnh mẽ khuyến khích, hỗ trợ về vốn để các doanh nghiệp phát triển.