Các quốc gia đang tiến nhanh đến việc tạo ra các loại tiền kỹ thuật số. Nhiều cuộc khảo sát khác nhau cũng cho thấy, ngày càng nhiều Ngân hàng Trung ương (NHTW) đạt được tiến bộ đáng kể trong việc có một loại tiền kỹ thuật số chính thức.

Tuy nhiên, trên thực tế, gần 80% NHTW trên thế giới không được phép phát hành tiền kỹ thuật số theo luật hiện hành của họ, hoặc khuôn khổ pháp lý không rõ ràng.

Theo nghiên cứu của Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), để giúp đỡ các nước đang thực hiện đánh giá về CBDC , IMF đã xem xét các luật NHTW của 174 thành viên tổ chức của mình và phát hiện ra rằng, chỉ có khoảng 40 trong số đó được phép phát hành tiền tệ kỹ thuật số một cách hợp pháp.

Đại diện IMF chỉ ra rằng, bất kỳ đợt phát hành tiền nào vào lưu thông cũng là một tài sản "nợ" của NHTW, do đó, NHTW phải có cơ sở vững chắc để tránh rủi ro về pháp lý, tài chính và uy tín cho các tổ chức và cân đối với tài sản "có" của họ. Mặt khác, sự đổi mới đáng kể sẽ có nguy cơ gây tranh cãi đối với nhiệm vụ của NHTW và mở ra những thách thức chính trị cũng như luật pháp tiềm tàng.

Đại diện IMF chỉ ra rằng, bất kỳ đợt phát hành tiền nào cũng là một hình thức "vay nợ" của NHTW, do đó, NHTW phải có cơ sở vững chắc để tránh rủi ro về pháp lý, tài chính và uy tín cho các tổ chức

Câu hỏi đặt ra là, nếu phát hành tiền là chức năng cơ bản nhất của bất kỳ NHTW nào, tại sao một dạng tiền kỹ thuật số lại khác biệt đến vậy? Câu trả lời yêu cầu phân tích chi tiết về chức năng và quyền hạn của từng NHTW, cũng như tác động của các thiết kế khác nhau của các công cụ kỹ thuật số.

Thứ nhất, cần xây dựng điều kiện cho tiền kỹ thuật số, để đủ điều kiện hợp pháp là tiền tệ, phương tiện thanh toán phải được coi là phương tiện thanh toán theo luật của quốc gia đó và được tính theo đơn vị tiền tệ chính thức của quốc gia đó. Một loại tiền tệ thường có trạng thái đấu thầu hợp pháp, có nghĩa là con nợ có thể thanh toán các nghĩa vụ của mình bằng cách chuyển nó cho các chủ nợ.

Do đó, tư cách đấu thầu hợp pháp thường chỉ được trao cho các phương tiện thanh toán mà đa số người dân có thể dễ dàng tiếp nhận và sử dụng. Đây cũng chính là lý do tại sao tiền giấy và tiền xu luôn là hình thức tiền tệ phổ biến nhất.

Thứ hai, cần xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, cơ bản như máy tính xách tay, điện thoại thông minh, kết nối, những yếu tố trước tiên phải có sẵn. Nhưng các Chính phủ không thể bắt buộc công dân của họ phải có nó, vì vậy việc cấp tư cách đấu thầu hợp pháp cho một công cụ kỹ thuật số của NHTW có thể là một thách thức.

Nếu không có chỉ định thầu hợp pháp, việc đạt được trạng thái tiền tệ đầy đủ có thể là một thách thức không kém. Tuy nhiên, nhiều phương tiện thanh toán được sử dụng rộng rãi ở các nền kinh tế tiên tiến không phải là đấu thầu hợp pháp hay tiền tệ (ví dụ: tiền ghi sổ thương mại).

Thứ ba, cần phân loại các dạng tiền kỹ thuật số khác nhau. Phân tích của IMF tập trung vào ý nghĩa pháp lý của các khái niệm chính mà các NHTW khác nhau đang xem xét. Ví dụ, tiền kỹ thuật số "dựa trên tài khoản" hoặc "dựa trên mã thông báo". Việc đầu tiên là số hóa các số dư hiện có trên các tài khoản trong sổ sách của NHTW; sau đó là thiết kế một mã thông báo kỹ thuật số mới không được kết nối với các tài khoản hiện có mà các ngân hàng thương mại giữ với NHTW.

Theo bà Catalina Margulis, Cố vấn Ban Pháp chế của IMF, từ góc độ pháp lý, mô hình đầu tiên được phát triển vào đầu thế kỷ 17 bởi Ngân hàng Exchange của Amsterdam - được coi là tiền thân của các NHTW hiện đại. Vấn đề pháp lý của nó theo luật công và tư ở hầu hết các quốc gia đều được phát triển và hiểu rõ. Ngược lại, token kỹ thuật số lại có lịch sử rất ngắn và tình trạng pháp lý không rõ ràng. Vì vậy, chỉ một số NHTW được phép phát hành bất kỳ loại tiền tệ nào (có thể bao gồm các hình thức kỹ thuật số), trong khi hầu hết 61% bị giới hạn ở chỉ tiền giấy và tiền xu.

"Việc cho phép tài khoản của công dân, tư nhân, như trong ngân hàng bán lẻ sẽ là một sự thay đổi mang tính kiến tạo đối với cách các NHTW được tổ chức và sẽ yêu cầu những thay đổi pháp lý quan trọng. Hiện chỉ có 10 NHTW trong tổ chức của chúng tôi được phép làm như vậy. Việc chồng chéo các đặc điểm có thể tạo ra những thách thức pháp lý rất phức tạp, thậm chí ảnh hưởng đến các quyết định của mỗi cơ quan quản lý tiền tệ.", bà Catalina nói.

Ngoài ra, việc tạo ra các loại tiền kỹ thuật số của NHTW cũng sẽ làm nảy sinh các vấn đề pháp lý trong nhiều lĩnh vực khác, bao gồm các luật về thuế, tài sản, hợp đồng và phá sản; hệ thống thanh toán; quyền riêng tư và bảo vệ dữ liệu; cơ bản nhất là phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Như vậy, nếu muốn trở thành cột mốc tiếp theo trong sự phát triển của tiền tệ, tiền tệ kỹ thuật số của NHTW cần có nền tảng pháp lý vững chắc để đảm bảo tích hợp trơn tru với hệ thống tài chính, sự tín nhiệm và chấp nhận rộng rãi của công dân và các cơ quan kinh tế các quốc gia.

Diễm Ngọc