Chính phủ vừa ban hành Nghị định 03/2021 về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, có hiệu lực kể từ ngày 1-3 tới. Một trong những nội dung đáng chú ý là nghị định bổ sung thêm các trường hợp bị từ chối bảo hiểm khi xảy ra tai nạn.

Từ ngày 1-3, bảo hiểm sẽ không bồi thường cho bên thứ ba nếu tài xế sử dụng bia, rượu, chất cấm. Ảnh minh họa: TUYẾN PHAN

Tám trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm

Quy định tại Nghị định 103/2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2013) nêu bảy trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm có quyền không bồi thường thiệt hại. Trong khi nghị định mới tăng số trường hợp thuộc diện loại trừ trách nhiệm bảo hiểm lên tám.

Thứ nhất, hành động cố ý gây thiệt hại của chủ xe cơ giới, người lái xe hoặc người bị thiệt hại. Thứ hai, người lái xe gây tai nạn cố ý bỏ chạy, không thực hiện trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới.

Thứ ba, người lái xe chưa đủ độ tuổi hoặc quá độ tuổi điều khiển xe cơ giới; người lái xe không có giấy phép lái xe (GPLX); sử dụng GPLX không hợp lệ hoặc sử dụng GPLX không do cơ quan có thẩm quyền cấp. Ngoài ra là người sử dụng GPLX bị tẩy xóa hoặc sử dụng GPLX hết hạn tại thời điểm xảy ra tai nạn hoặc sử dụng GPLX không phù hợp đối với xe cơ giới bắt buộc phải có GPLX.

Nghị định nêu: “Trường hợp người lái xe bị tước quyền sử dụng GPLX có thời hạn hoặc bị thu hồi GPLX thì được coi là không có GPLX”.

Thứ tư, thiệt hại gây ra hậu quả gián tiếp bao gồm: Giảm giá trị thương mại, thiệt hại gắn liền với việc sử dụng và khai thác tài sản bị thiệt hại. Thứ năm, thiệt hại đối với tài sản bị mất cắp hoặc bị cướp trong tai nạn.

Thứ sáu, thiệt hại đối với tài sản đặc biệt bao gồm: Vàng, bạc, đá quý, các loại giấy tờ có giá trị như tiền, đồ cổ, tranh ảnh quý hiếm, thi hài, hài cốt. Thứ bảy, chiến tranh, khủng bố, động đất.

Thứ tám, thiệt hại đối với tài sản do người lái xe điều khiển xe mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn, sử dụng ma túy và chất kích thích bị cấm.

Cần bảo vệ tối đa quyền lợi bên thứ ba

Trong số các trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, trường hợp thứ tám được nhiều người quan tâm.

Ông Trần Nguyên Đán, Viện trưởng Học viện Bảo hiểm và quản trị rủi ro tài chính (IFRM), cho biết rất ủng hộ quy định này. Bởi lẽ nó góp phần hạn chế tình trạng sử dụng rượu, bia, chất kích thích khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông. Thực tế, lâu nay nhiều doanh nghiệp bảo hiểm cũng đã từ chối bồi thường nếu người mua bảo hiểm thuộc trường hợp trên.

Tuy nhiên, một vấn đề mà theo ông Đán rất đáng quan tâm là quyền lợi của bên thứ ba. Bởi bồi thường trong bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới là bồi thường cho nạn nhân của vụ tai nạn do người mua bảo hiểm gây ra (tức bên thứ ba). Nếu người điều khiển phương tiện có nồng độ cồn hoặc ma túy mà gây tai nạn và không được bảo hiểm bồi thường thì người thiệt hại chính là nạn nhân.

Theo ông Đán, sau khi gây tai nạn, người gây tai nạn bồi thường cho nạn nhân và sau đó bảo hiểm sẽ bồi hoàn cho họ. Tuy nhiên, theo quy định mới, nếu người gây tai nạn có cồn hoặc ma túy thì sẽ không được bồi hoàn nữa, nghĩa là phải chịu trách nhiệm 100% với thiệt hại của nạn nhân.

Ông Đán nói: “Câu hỏi đặt ra là nếu người gây tai nạn không có tiền bồi thường thì sẽ ra sao? Chẳng hạn người đó rất khó khăn, gây tai nạn khi sử dụng rượu, bia và không được bảo hiểm bồi thường, vậy họ sẽ lấy đâu ra tiền để đền cho nạn nhân? Trong khi quyền lợi nạn nhân cần được bảo vệ mới là điều quan trọng nhất”.

Theo ông Đán, cần phải có một cơ chế đặc biệt để bồi thường cho nạn nhân trong trường hợp nêu trên. Cụ thể là quỹ bảo hiểm chi hỗ trợ nhân đạo nhằm bảo đảm quyền lợi cho bên thứ ba.

Luật sư Nguyễn Thị Vi, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, đưa ra hai lưu ý để tránh gây tranh cãi và bảo vệ tốt nhất quyền lợi của nạn nhân trong các vụ tai nạn giao thông.

Thứ nhất là cần có hướng dẫn cụ thể về việc xác định thế nào là “có nồng độ cồn, sử dụng ma túy và chất kích thích bị cấm”. Bởi thực tế có người sử dụng thuốc cảm có chứa thành phần morphine nhưng khi kiểm tra ma túy vẫn cho kết quả dương tính. Vậy trường hợp này có được coi là loại trừ trách nhiệm bảo hiểm hay không?

Thứ hai, cần tăng mức hỗ trợ nhân đạo trong quỹ bảo hiểm cao hơn đối với những trường hợp thuộc diện loại trừ trách nhiệm bảo hiểm. Lỗi là do tài xế nhưng phải hỗ trợ khắc phục tốt nhất thiệt hại gây ra cho nạn nhân.

Cũng theo luật sư Vi, với các doanh nghiệp kinh doanh vận tải, họ sẽ có trách nhiệm bồi thường khi xảy ra tai nạn với tư cách là pháp nhân. Để tránh tình huống bị loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, các doanh nghiệp cần tăng cường kiểm soát chặt chẽ đầu vào, điều kiện hợp đồng với tài xế và người lao động. Đặc biệt là kiểm tra kỹ việc nghiêm cấm sử dụng rượu, bia, chất kích thích khi điều khiển xe.