Sách Tiếng Việt 1 - Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống (NXB Giáo Dục Việt Nam) đang gây chú ý vì quan điểm biên soạn trong việc dạy chữ 'P' - Ảnh: T.L
Ông Bùi Mạnh Hùng khẳng định: Bảng chữ cái trong sách giáo khoa (SGK) Tiếng Việt 1 - bộ Kết nối có đầy đủ 29 chữ cái theo quy định của Bộ Giáo dục - đào tạo (trang 12, tập 1). Đây là quy định "cứng", không có bất kỳ bộ SGK nào dám thay đổi và không có lý do gì để thay đổi.
Ở nhiều bài học trong bộ sách này, học sinh được học và luyện viết chữ "P" qua ngữ liệu là những từ như đèn pin, cặp da, cá mập, lốp xe, tia chớp, bếp, bìm bịp, búp sen… (trang 78, 118, 120, 124… tập 1). Ở tập 2, trong các văn bản đọc thì số các từ có chữ P không thể tính hết.
Vì vậy, ý kiến cho Tiếng Việt 1 - bộ Kết nối không dạy chữ P là hoàn toàn không có cơ sở.
Giải thích cụ thể về quan điểm biên soạn liên quan tới sự việc được nhà giáo Đào Quốc Vịnh nêu, ông Hùng cho biết trong tiếng Việt, âm P xuất hiện chủ yếu là cuối âm tiết; trong một số trường hợp, xuất hiện đầu âm tiết.
Trước hết, xin nói về việc dạy âm P cuối âm tiết (hiện tượng phổ biến). Qua loạt bài dạy vần ở tập 1 như ap, ăp, âp (trang 118); op, ôp, ơp (trang 120); ep, êp, ip, up (trang 124)… và những từ như đã nêu ở trên (cặp da, cá mập, lốp xe, tia chớp, bếp, bìm bịp, búp sen…) thì có thể thấy rõ SGK Tiếng Việt 1 - bộ Kết nối, có dạy âm P cuối và dạy nhiều.
Theo ông Hùng, về việc dạy âm đầu P (pờ), tất cả các bộ sách Tiếng Việt 1 đều phải đạt được mục tiêu học xong lớp 1 học sinh có khả năng đọc được các từ như đèn pin, Sa Pa, Nậm Pì… Tuy nhiên, các bộ sách có thể có những cách khác nhau.
Cụ thể, cách thứ nhất, có thể dạy âm đầu P (âm pờ) trong bài dạy âm PH (âm phờ). Trước khi học âm PH, các em được luyện đọc âm P, chứ không học âm P riêng và không có từ ứng dụng riêng cho âm đầu P.
Cách thứ hai, có thể dạy âm P riêng và đưa những "từ ứng dụng" như pi-a-nô/piano, pa-nô/panô để hoạc sinh tập đọc và phát triển vốn từ.
SGK Tiếng Việt 1 của Bộ Giáo dục - đào tạo (theo chương trình Tiếng Việt năm 2000) đã áp dụng cách thứ nhất.
SGK Tiếng Việt 1 - bộ Kết nối, kế thừa cách dạy của SGK Tiếng Việt 1 năm 2000. Sau khi làm quen, tập đọc âm P ngay trước khi học âm PH, học sinh được luyện đọc âm đầu P trong một số bài học sau đó.
Chẳng hạn, khi học vần IN, các em luyện đọc và viết từ đèn pin (trang 78, tập 1), luyện đọc từ Sa Pa trong đoạn văn viết về Tây Bắc (trang 105 tập 1) và trong bài đọc Ruộng bậc thang ở Sa Pa (trang 154, tập 2).
Lý giải về việc chọn cách kế thừa SGK Tiếng Việt 1 năm 2000 của Bộ Giáo dục - đào tạo, ông Bùi Mạnh Hùng cho biết thêm âm P và PH đều được học trong phần Âm, ở khoảng tuần 5 hoặc tuần 6 của lớp 1. Nếu dạy âm P riêng thì cần phải có "từ ứng dụng" để học sinh tập đọc và phát triển vốn từ.
Những từ này chỉ chứa các âm tiết mở (bộ phận vần chỉ có 1 nguyên âm), nghĩa là buộc phải dùng những từ như pi-a-nô/piano, pa-nô/panô…; không thể dùng các từ như Sa Pa, Nậm Pì… vì 2 lý do:
1) Học sinh chưa được học âm S (trong Sa Pa) và vần ÂM (trong Nậm Pì)
2) Thông thường, tên riêng không được dùng ở phần dạy phát triển vốn từ. Mới chỉ được học 5 - 6 tuần mà học sinh phải đọc và hiểu nghĩa của những từ như pi-a-nô/piano, pa-nô/panô... là không phù hợp. Chắc hẳn nhiều người sẽ e ngại vì học sinh lớp 1, mới đến trường mấy tuần, mà phải đọc, viết và hiểu nghĩa của những từ không quen thuộc như vậy.
"Tóm lại, Tiếng Việt 1 - bộ Kết nối, có dạy chữ P (chữ pê), âm đầu và âm cuối P (pờ) (ghi bằng chữ P). Tất cả đều dạy theo cách quen thuộc với giáo viên dạy Tiếng Việt lớp 1 trên cả nước trong nhiều năm qua", ông Hùng khẳng định.
Ông Bùi Mạnh Hùng cũng cho rằng trong khi âm cuối P được mặc nhiên thừa nhận dựa trên hàng loạt cứ liệu thực tế thì nhiều nhà ngữ âm học hàng đầu lại không coi tiếng Việt có âm đầu P.
Như vậy, nếu có coi tiếng Việt có âm đầu P thì đó không phải là việc hiển nhiên và âm đầu P không phải có vị trí "bình đẳng" như các âm đầu khác trong tiếng Việt.
Âm này xuất hiện trong các từ vay mượn như: pi-a-nô/piano, pê-đan/pêđan, pa-nô/panô, pê-nê-xi-lin…, các âm tiết được viết liền hoặc có dấu nối. Ngoài ra, âm đầu P có thể xuất hiện ở một số tên riêng (Sa Pa, Nậm Pì…).
Trong miêu tả ngữ âm học, tất cả các hiện tượng ngữ âm thuộc từ vay mượn mà chưa Việt hóa, tên riêng, cùng với từ tượng thanh, từ cổ… đều thuộc hiện tượng ngữ âm "ngoại biên", không được lấy làm ngữ liệu để miêu tả hệ thống âm vị của một ngôn ngữ.
Trước đó, trong thư ngỏ gửi bộ trưởng Bộ Giáo dục - đào tạo, nhà giáo Đào Quốc Vịnh - hiệu trưởng Trường tiểu học Tô Hiến Thành (Hà Nội) - cho rằng việc sách Tiếng Việt 1 - bộ Kết nối tri thức với cuộc sống (Nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam) không dạy chữ 'P' độc lập, ngang bằng với các chữ cái khác trong 29 chữ cái tiếng Việt là điều bất ổn, cần phải sửa sai.
Lạ lùng sách Tiếng Việt 1 không dạy chữ 'P', hiệu trưởng viết tâm thư cho bộ trưởng TTO - Ngày 24-2, chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, nhà giáo Đào Quốc Vịnh xác nhận ông viết thư ngỏ cho bộ trưởng Bộ GD-ĐT phản ánh về việc không dạy chữ ‘P’ trong sách Tiếng Việt 1 của bộ 'Kết nối tri thức với cuộc sống'.