Xung đột Nga - Ukraine có nguy cơ đẩy giá nhiều mặt hàng quan trọng tăng giá. Trong ảnh: xuất khẩu hàng từ cảng Cát Lái (TP Thủ Đức, TP.HCM) - Ảnh: Q.ĐỊNH
TS Lại Lâm Anh (Viện Kinh tế và chính trị thế giới, Viện hàn lâm Khoa học xã hội VN) phân tích:
- Với bất kỳ một cuộc chiến nào hay bất ổn chính trị nào đều gây nên những tác động nhất định đến kinh tế. Cuộc chiến này có tác động về mặt chính trị với thế giới là rất lớn, nên chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu.
Nhiều mặt hàng có thể tăng giá
* Điều đầu tiên là giá dầu tăng. Theo ông, xu hướng có đến mức 200 USD/thùng như một số dự báo?
- Ngay khi Nga tấn công Ukraine thì khu vực nhạy cảm và chịu ảnh hưởng nhiều nhất là thị trường tài chính đã phản ứng khi giảm điểm từ 2-3%. Giá dầu Brent tăng vượt mức 100 USD/thùng.
Khi giá tăng quá cao thì kinh tế toàn cầu sẽ đối mặt với bài toán chi phí tăng, cước vận chuyển tăng, khiến giá hàng hóa cơ bản đều tăng. Trong ngắn hạn thì giá dầu có thể tiếp tục tăng nhưng khó có thể lên mốc cao tới 200 USD/thùng như nhiều dự báo.
Việc tăng giá hàng hóa cơ bản cũng như dòng tiền rút ra khỏi thị trường tài chính để tìm nơi trú ẩn an toàn hơn sẽ khiến cho các ngành sản xuất bị ảnh hưởng và phần nào đó cản trở đà phục hồi kinh tế thế giới, tác động đến dòng đầu tư...
* VN là nước có độ mở kinh tế cao. Theo ông, xung đột Nga - Ukraine sẽ tác động tới chúng ta thế nào?
- Kim ngạch xuất nhập khẩu của ta với Nga năm 2021 đạt trên 7 tỉ USD. Trong đó, xuất khẩu của VN sang Nga 4,9 tỉ USD. Với Ukraine, thương mại hai chiều mới đạt 720 triệu USD. Tức cả hai thị trường này chỉ chiếm khoảng 1,2% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của VN năm 2021.
Với quan hệ thương mại như vậy, tác động về mặt kinh tế giữa ta với các nước này chưa lớn. Song về dài hạn sẽ bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt của các nước với Nga cũng như bất ổn tại Ukraine, sẽ khiến ta khó thúc đẩy quan hệ thương mại, đầu tư một cách sâu rộng hơn.
Các hoạt động giao thương, du lịch, đầu tư, tài chính cũng sẽ phần nào bị ảnh hưởng, đặc biệt khi phương Tây loại Nga ra khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.
Nhưng điều đáng lo ngại hơn, cuộc chiến này sẽ tác động tới tăng trưởng kinh tế toàn cầu và làm gia tăng lạm phát, sẽ tạo sức ép cho VN trong ngắn hạn. Đặc biệt khi ta đang thực hiện hàng loạt các chương trình phục hồi và phát triển kinh tế. Mục tiêu tăng trưởng năm nay là 6-6,5% và kiềm chế lạm phát dưới 4% là thách thức không nhỏ.
Ở góc độ vi mô, giá dầu tăng kéo theo nguyên vật liệu đầu vào đều tăng như phân bón, sản phẩm hóa chất, than đá... Cộng thêm sự gián đoạn hoặc chi phí tăng thêm của chuỗi cung ứng sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất, trong đó là các ngành như nông sản, lương thực, thực phẩm, sản xuất công nghiệp...
Khi lạm phát trên toàn cầu tăng sẽ làm cho tiêu dùng vốn đang phục hồi yếu ớt bị thu hẹp lại, sẽ gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Khi chi phí đầu vào, nguyên vật liệu tăng sẽ ảnh hưởng đến việc triển khai và tiến độ giải ngân các gói phục hồi kinh tế của VN nếu ta không có biện pháp ứng phó chủ động.
TS Lại Lâm Anh
VN cần làm nhiều việc
* Nhưng biến động nào thường đi kèm thách thức sẽ là cơ hội?
- Khi Ukraine khủng hoảng, nhiều nhà đầu tư sẽ đẩy nhanh hơn quá trình chuyển dịch, tìm đến nơi an toàn và VN đang được đánh giá là điểm đến tốt. Vấn đề là ta phải làm thế nào để có đủ khả năng đón nhận hiệu quả hơn sự chuyển dịch vốn, tăng khả năng hấp thụ vốn.
Muốn làm được thì phải có chính sách về khoa học - công nghệ phù hợp, thu hút các công ty có trình độ công nghệ cao đầu tư vào VN, tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt tiếp cận công nghệ và phát triển nguồn nhân lực. Bởi đang có thách thức không nhỏ cho VN là cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực chưa đủ để hấp thụ hết vốn đầu tư cũng như hấp thụ công nghệ cao của thế giới.
Một quốc gia để phát triển được thì phải có sản phẩm công nghệ cao, có khả năng tiêu thụ trên toàn cầu. Kể cả khi chúng ta sản xuất nông sản thì cũng phải chất lượng cao và có giá trị xuất khẩu lớn vượt trội thì người tiêu dùng cũng sẵn sàng chi trả.
* VN sẽ phải làm nhiều việc để giảm thiểu tác động xấu và tận dụng được cơ hội để phát triển?
- Chúng ta đã cải cách thể chế rất nhiều những năm qua. Nhưng thường thì khó mà tự mình tự thay đổi cơ chế. Chính việc tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới là cơ hội thay đổi. Điều quan trọng là phải thực hiện tốt nhất FTA đã cam kết và cải cách thực chất nhất.
Cải cách cần dành ưu tiên cho con người. Việc thực hiện sáp nhập, thu gọn các đầu mối bộ, sở, ban, ngành vừa qua đã đặt ra yêu cầu phải làm việc với năng suất cao hơn, chất lượng hơn, hướng tới phục vụ người dân và doanh nghiệp nhiều hơn. Dịch bệnh vừa rồi là cơ hội để đẩy nhanh ứng dụng công nghệ thông tin.
VN cũng cần kiên trì theo đuổi chính sách phát triển theo hướng "Nhà nước nhỏ, xã hội lớn". Tức là Nhà nước cần phải kiên quyết bỏ bớt lĩnh vực mà tư nhân có thể làm tốt và Nhà nước không cần phải làm. Cần tăng cường đẩy nhanh xây dựng chính phủ điện tử, chính phủ số, công dân điện tử...
Nguyên lãnh đạo một vụ của Bộ Công thương:
Cần nhiều giải pháp để ngăn giá tăng
Giá xăng dầu tăng như vừa qua, xăng RON95 đã trên 26.000 đồng/lít, nếu các mặt hàng khác như phân bón, nguyên phụ liệu một số ngành sản xuất quan trọng và vận tải... tăng thì áp lực lạm phát sẽ không hề nhỏ.
Điều này cần sự phối hợp đa ngành, bàn tay nhạc trưởng quyết liệt của Chính phủ. Cần tránh tình trạng Bộ Công thương muốn giảm thuế, nhưng Bộ Tài chính với trách nhiệm cân đối thu chi lại kiên quyết nói không.
Quan trọng nhất là phải ổn định vĩ mô, cắt giảm chi tiêu không thực sự cần thiết. Đặc biệt, giải ngân vốn đầu tư công cần siết chặt kiểm soát, tăng kỷ luật bởi nếu không đúng, trúng sẽ tác động tăng lạm phát.
Trong điều hành giá cần tránh tăng đồng loạt, nhất là y tế, giáo dục... cộng hưởng vào đà tăng hàng hóa. Cần tăng niềm tin bằng chính sách cụ thể, không để người dân chỉ thấy giá giảm trên tivi, có thể khiến tăng lạm phát kỳ vọng.
Các lệnh trừng phạt Nga có thể khiến một số dự án liên quan đến Nga ở VN như dầu khí, nhiệt điện bị ảnh hưởng. Cụ thể có tác động không, mức độ thế nào cần cơ quan chức năng nhanh chóng vào cuộc đánh giá và có giải pháp kịp thời.
TIẾN MẠNH
7 tỉ USD
Đó là kim ngạch xuất nhập khẩu của VN với Nga năm 2021 - một tỉ lệ khá nhỏ so với tổng kim ngạch gần 670 tỉ USD của VN.
"Vũ khí hạt nhân tài chính"
"SWIFT không chuyển tiền mà chuyển thông tin về tiền. Thật ra, nó như một mạng xã hội nhắn tin, một Twitter cho các ngân hàng", bà Alexandra Vacroux, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nga và Á - Âu của Đại học Harvard, mô tả.
Cụ thể, SWIFT ghi nhận trung bình 42 triệu tin nhắn mỗi ngày trong năm 2021 và đến 82 triệu tin nhắn trong tháng 2-2022.
Với khả năng cho phép các ngân hàng xử lý một lượng giao dịch lớn nhanh chóng và an toàn, SWIFT được coi là một hệ thống nền tảng cho thương mại quốc tế.
Các chuyên gia so sánh việc Nga bị loại khỏi SWIFT cũng giống như bị cắt Internet. Khi Iran bị loại khỏi SWIFT năm 2012 do chương trình hạt nhân, kinh tế nước này đã sụt giảm đến 7% và mất đến 30% thương mại. Vì vậy, Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire từng gọi đây là một "vũ khí hạt nhân tài chính".
Nga sẽ gặp khó khăn khi thực hiện các giao dịch quốc tế, bao gồm thu lợi nhuận từ dầu và khí đốt, vốn chiếm hơn 40% doanh thu của Nga, theo báo USA Today. Từ năm 2014, sau khi sáp nhập Crimea, Nga đã bắt đầu phát triển giải pháp thay thế cho SWIFT là Hệ thống chuyển thông điệp tài chính (SPFS). Tuy nhiên, hiện chỉ có hơn chục ngân hàng nước ngoài có trong SPFS nên nó sẽ chưa thể giúp nhiều trong việc thực hiện giao dịch quốc tế.
TRẦN PHƯƠNG
Các doanh nghiệp du lịch bắt đầu bị ảnh hưởng
Giao thương bị ảnh hưởng khi Nga bị loại khỏi SWIFT
Chiến sự Nga - Ukraine khiến nhiều khách Nga hủy tour. Trong ảnh: khách Nga đến Khánh Hòa - Ảnh: MINH CHIẾN
Ông Nguyễn Đức Tấn - tổng giám đốc Công ty TNHH thương mại và du lịch Anex Việt Nam - cho biết cuộc khủng hoảng Nga - Ukraine chưa ảnh hưởng đến các chuyến bay mà công ty đã lên lịch. Theo kế hoạch, vào ngày 3-3 và 6-3, công ty sẽ có chuyến bay đưa khách Nga đến nghỉ dưỡng ở Khánh Hòa.
Tuy nhiên, chiến sự giữa 2 nước khiến đồng rúp mất giá sẽ khiến công ty mất đi một lượng khách Nga phân khúc tầm trung và thấp, số khác đã gác lại ý định đi du lịch.
"Hiện tại, công ty đã giảm tần suất bay từ 8 chuyến/tháng xuống còn 5 - 6 chuyến/tháng. Lượng khách cũng chưa lấp đầy chuyến bay nên công ty bù lỗ khá nhiều. So với thời điểm chưa xảy ra chiến sự, lượng khách hủy tour hiện tăng lên khoảng 30%. Nhiều hãng hàng không ở Nga đang thuê máy bay ở châu Âu, với việc cấm vận của châu Âu sẽ khiến vận chuyển hành khách gặp trục trặc", ông Tấn nói.
Về khả năng khách Nga dùng thẻ tín dụng Visa, Master không thể chi tiêu, ông Tấn cho hay nếu lệnh cấm vận hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT áp dụng cho việc thanh toán quốc tế thì khách Nga chắc chắn sẽ gặp khó, chỉ có thể chuyển sang tiền mặt. Còn đại diện Alma Resort (Bãi Dài, TP Cam Ranh, Khánh Hòa) cho hay đang có kế hoạch làm việc với đối tác ở Nga để đón khách ngay khi du lịch VN mở cửa vào tháng 3. Tuy nhiên, vì Nga và Ukraine đang có xung đột nên đối tác phải lùi lịch ký hợp tác. Sang tuần, khu nghỉ dưỡng sẽ có cuộc họp cùng công ty du lịch này để xây dựng chiến lược tương ứng với tình hình. Nếu chiến sự leo thang, khu nghỉ dưỡng sẽ chuyển hướng sang những thị trường tiềm năng như Hàn Quốc, Úc.
* Trong khi đó, theo PGS.TS Nguyễn Hoàng Ánh - chuyên nghiên cứu về lĩnh vực thương mại quốc tế, việc Nga bị loại khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT cũng giống như: "Các nước đang đi trên con tàu biển nhưng Nga lại bị đuổi xuống tàu mà phải đi bộ".
Bà Hoàng Ánh lý giải khi không thuộc hệ thống SWIFT, các tổ chức tài chính trên thế giới gặp phải khó khăn trong việc gửi tiền hoặc rút tiền ra khỏi Nga. Điều này cũng ảnh hưởng đến những khách hàng nước ngoài của Nga, bao gồm những doanh nghiệp kinh doanh với Nga hoặc tại Nga.
Thay vì các giao dịch tiền thể hiện dưới dạng tin nhắn SWIFT, những người đang ở Nga muốn chuyển tiền về nước thì phải tới sân bay để nhờ ai đó cầm tiền mặt về giúp, dẫn đến rủi ro lừa đảo. Chưa kể, đối với các doanh nghiệp có giao dịch liên quan đến Nga thì phải thanh toán bằng một khối lượng tiền mặt lớn hay phải trả bằng vàng ròng.
Bị cắt ra khỏi SWIFT, việc buôn bán giữa Nga và các nước khác bị ảnh hưởng, chậm đi thì đồng rúp của Nga cũng có nguy cơ bị mất giá. Kèm theo khả năng khách Nga khi du lịch ở nhiều nước khác trên thế giới, như VN, khó có thể dùng thẻ tín dụng quốc tế mà phải dùng số tiền mặt đang có trong người.
Một số công ty du lịch ở VN đã bắt đầu phải điều chỉnh lại kế hoạch.
BÔNG MAI - MINH CHIẾN
Ukraine và Nga đàm phán ở Belarus TTO - Sau khi Tổng thống Ukraine Zelensky từ chối lời đề nghị đàm phán tại Belarus của Nga, báo Sputnik của Nga đưa tin phái đoàn Ukraine đã đổi ý và đang trên đường tới Belarus gặp phía Nga. Văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky đã xác nhận.
Xem thêm: mth.70951018082202202-man-teiv-et-hnik-iot-cuc-ueit-gnod-cat-nagn-eniarku-agn-neihc-couc/nv.ertiout