Song hành cùng cuộc chiến GameStop, ứng dụng giao dịch chứng khoán Robinhood đã trở thành một trong các cái tên được nhắc đến nhiều nhất trong sự kiện này. Thiết lập tài khoản đơn giản, trực tuyến và cho phép người dùng mua cổ phiếu với khối lượng vô cùng nhỏ đã khiến ứng dụng này phổ biến với những người dùng Mỹ đang phải ở nhà và muốn tham gia vào thị trường chứng khoán. Quan trọng hơn cả, nó miễn phí giao dịch.

Sự phổ biến của Robinhood đối với người dùng trẻ, nhất là những người dùng trên Reddit đã tiếp sức cho đà tăng điên cuồng của cổ phiếu GameStop trong cuộc chiến với các quỹ bán khống.

Nhưng rồi đà tăng đó đột ngột dừng lại vào cuối tuần trước khi Robinhood quyết định không cho người dùng mua thêm GameStop cùng nhiều cổ phiếu đang tăng nóng khác. Quyết định này như một cú phanh khẩn cấp, không chỉ làm đà tăng của GameStop dừng lại mà còn làm cổ phiếu này rớt giá nhanh chóng. Theo tuyên bố của Robinhood, quyết định này được đưa ra nhằm "bảo vệ các nhà đầu tư và thị trường" cũng như để "quản trị rủi ro".

Miễn phí giao dịch nhưng vẫn có tiền

Tuy nhiên nếu nhìn sâu hơn vào mô hình kinh doanh của Robinhood, cũng như cách kiếm tiền của ứng dụng này, người dùng có thể hiểu hơn cho lý do của họ.

Làm thế nào một ứng dụng miễn phí như Robinhood có thể kiếm được đến 180 triệu USD trong quý 2 năm 2020, gần gấp đôi so với quý trước đó? Đó là nhờ khoản thanh toán cho dòng lệnh cổ phiếu (Payment for order flow).

Đây cũng là cách kiếm tiền phổ biến của Robinhood và nhiều ứng dụng môi giới cổ phiếu khác, khi họ miễn phí hoa hồng hay giao dịch. Về cơ bản, khi nhận được lệnh đặt mua cổ phiếu hoặc quyền chọn của người dùng, thay vì đưa chúng ra thị trường mở, các ứng dụng này sẽ điều hướng các lệnh đó đến những nhà tạo lập thị trường, như hãng Citadel Securities hay Virtu, và hưởng phí hoa hồng từ các hãng đó.

Với Robinhood, họ kiếm được 17 cent (0,17 USD) cho mỗi 100 cổ phiếu giao dịch và 58 cent cho mỗi quyền chọn giao dịch 100 cổ phiếu. Citadel Securities chính là một trong những khách hàng mang lại nguồn thu lớn nhất cho Robinhood. Báo cáo của Financial Times cho biết, trong quý Một năm 2020, Citadel Securities mang lại cho Robinhood 39 triệu USD trong 91 triệu USD doanh thu từ phí hoa hồng cho dòng lệnh cổ phiếu.

Hay nói cách khác, Robinhood nhận phí hoa hồng từ các nhà tạo lập thị trường như Citadel để họ biết được người dùng đang mua và bán cổ phiếu nào – ngay trong thời gian thực. Nhờ dữ liệu này, các nhà tạo lập thị trường như Citadel Securities có thể thực hiện giao dịch đi ngược với xu hướng thị trường và kiếm lời lớn từ các khoản chênh lệch mua và bán đó.

Điều này cho thấy mâu thuẫn về lợi ích trong mô hình kinh doanh của Robinhood, khi đa số người dùng của họ là các nhà đầu tư nhỏ lẻ nhưng lại nguồn thu chính lại là các nhà tạo lập thị trường.

Mâu thuẫn lợi ích xung quanh cuộc chiến GameStop

Mâu thuẫn này trở nên rõ ràng hơn trong cuộc chiến GameStop. Bị tấn công dữ dội từ các nhà đầu tư nghiệp dư trên Reddit, quỹ phòng hộ Melvin Capital đã phải cầu cứu sự trợ giúp của những đồng nghiệp là quỹ Point72 và Citadel LLC – một quỹ phòng hộ cùng do ông chủ của Citadel Securities lập nên.

Hai quỹ này đã bơm tổng cộng gần 3 tỷ USD cho Melvin Capital để giải nguy, nhưng cũng không thể cứu vãn nổi tình thế. Không lâu sau động thái đó, Melvin Capital buộc phải nhận thua trước Reddit khi từ bỏ vị thế bán khống và cắt lỗ đối với vụ đầu cơ này. Gần đây một số tin đồn cho biết, Melvin Capital đã lỗ đến 5 tỷ USD cho thương vụ này, và một phần trong số đó là từ nguồn tiền của Citadel LLC.

Điều đáng chú ý là chỉ vài ngày sau quyết định cắt lỗ của Melvin Capital cũng là lúc Robinhood thông báo không cho phép người dùng mua vào cổ phiếu GameStop. Sau khi bị phản ứng dữ dội từ người dùng và các cơ quan quản lý, Robinhood đã nới lỏng giới hạn này nhưng cũng chỉ cho phép người dùng mua vào tối đa 20 cổ phiếu. Thậm chí nếu ai đó có nhiều hơn số này, họ còn không thể mua thêm nữa.

Trên Twitter và Reddit, nhiều người dùng đã lên tiếng chỉ trích quyết định này của Robinhood và cáo buộc rằng nó chịu sức ép và tác động từ con "cá mập" lớn như Citadel. Tuy nhiên, hiện cả Robinhood và Citadel đều lên tiếng phủ nhận các cáo buộc này.

Quyết định hạn chế giao dịch gần như tác động ngay lập tức đến mức giá của GameStop. Cổ phiếu này sau đó nhanh chóng giảm giá mạnh nhưng lại tăng trở lại sau khi được nới lỏng hạn chế. Tuy nhiên sau vài ngày tăng giá, giờ cổ phiếu này gần như đi xuống không phanh. Từ mức đỉnh gần 500 USD cho mỗi cổ phiếu, hiện giờ giá của GameStop đã tụt xuống dưới mức 100 USD và dường như khó có khả năng quay lại mốc giá cũ.

Nguyễn Hải