Bà Okonjo-Iweala sẽ trở thành lãnh đạo WTO sau khi đối thủ Hàn Quốc bỏ cuộc

Ricky Hồ

(TBKTSG Online) - Nhà kinh tế học phát triển Okonjo-Iweala của Nigeria sẽ là ứng viên cuối cùng trong cuộc đua trở thành tân Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sau khi ứng viên Hàn Quốc – Bộ trưởng Tài chính Yoo Myung-hee rút lui hôm 5-2.

Nội các mới của Tổng thống Joe Biden bày tỏ sự ủng hộ với nhà lãnh đạo mới. Nhưng giới quan sát nói bà Okonjo-Iweala phải chờ đến sau khi phía Mỹ bổ nhiệm đại diện thương mại mới (USTR).

Tân Tổng giám đốc Ngozi Okonjo-Iweala phải lèo lái con thuyền WTO giữa nhiều dông bão. Ảnh: Reuters

Hoạt động WTO ngưng trệ 8 tháng qua

Cuộc đua giữa hai ứng viên đã đình hoãn từ ngày 6-11 năm ngoái sau khi bà Okonjo-Iweala được sự ủng hộ của 70% số thành viên WTO như EU, Úc, Nhật Bản và Trung Quốc. Nhưng cựu Tổng thống Donald Trump đã nhất định phủ quyết tư cách ứng viên của bà và một mực ủng hộ Bộ trưởng Tài chính Yoo.

Với hai chiều xung đột như vậy, WTO đã hoãn quá trình bầu chọn. Các nhà ngoại giao ở Geneva nói rằng họ quyết định đình hoãn để chờ đợi kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ.

Với chiến thắng của ông Joe Biden, có vẻ chắc chắn Washington sẽ công nhận chiến thắng tại WTO của bà Okonjo-Iweala. Hôm qua, truyền thông Hàn Quốc đưa tin rằng bà Yoo đưa ra quyết định rút lui sau khi đã “tham vấn kỹ lưỡng với phía Mỹ”.

Molly Toomey, người phát ngôn của bà Okonjo-Iweala, nói với tờ The Africa Report rằng: “Tiến sỹ Ngozi Okonjo-Iweala chúc mừng bà Yoo Myung-hee trong chiến dịch bền bỉ của bà và hoan nghênh cam kết của Hàn Quốc trong việc tái thiết và củng cố quan hệ đa phương. Có nhiều công việc chung ở phía trước. Bà Okonjo-Iweala đang mong kết luận của tiến trình lựa chọn Tổng Giám đốc của WTO”.

Nếu ông Biden ủng hộ nữ ứng viên Nigeria, đây sẽ là lần phủ quyết thứ ba của nhà lãnh đạo Mỹ đối với chính sách của ông Trump với các tổ chức đa phương. Đầu tiên là việc quay lại với Hiệp định khí hậu Paris và sau đó tái gia nhập Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Các cựu quan chức cấp cao Mỹ đang thúc giục ông Biden ủng hộ bà Okonjo-Iweala bởi họ tin rằng bà đủ cứng rắn để lãnh nhiệm vụ khó khăn là giải tỏa những bế tắc của tổ chức này trong việc phán quyết các tranh chấp và tiến trình kháng án các vụ xét xử.

Cựu lãnh đạo WTO người Brazil Roberto Azevedo từ chức hồi tháng 8 vừa rồi, một năm trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc với lý do: không thể giải tỏa những xung đột và kình địch giữa Mỹ và Trung Quốc trong khi chủ nghĩa quốc gia về kinh tế đang gia tăng trên toàn cầu.

Về mặt lý thuyết, WTO sẽ nhóm họp trở lại vào tháng 3 để bầu chọn nhà lãnh đạo mới. Nhưng sau rút lui của bà Yoo, bà Okonjo-Iweala sẽ có thể tiếp quản vị trí mới sớm hơn dự định.
Và nữ ứng viên Nigeria đã sẵn sàng trên cương vị mới. “WTO phải tập trung vào vấn đề đại dịch và hồi phục kinh tế toàn cầu. Bà Okonjo-Iweala sẽ sớm tập trung nỗ lực vào những cải cách thiết thực tại WTO”, người phát ngôn của bà phát biểu.

Bản lĩnh lèo lái giữa các sóng gió

Vị trí mới là thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội tuyệt vời, đặc biệt là bởi sự đồng hành của việc hình thành Hiệp định tự do mậu dịch lục địa châu Phi (AfCFTA). Nếu tất cả suôn sẻ, đây sẽ là khối thương mại lớn nhất thế giới – The Africa Report bình luận.

Là nhà lãnh đạo mới của WTO, Okonjo-Iweala sẽ bảo đảm lục địa đen sẽ không bị bỏ quên trong các thảo luận và chính sách quan trọng trên toàn cầu, quan trọng hơn hết là vào thời điểm kinh tế suy thoái nặng nề do Covid-19.

Là lục địa non trẻ và phát triển nhanh nhất trên thế giới, dân số châu Phi sẽ có vị trí quan trọng trong nền kinh tế thế giới trong những thập niên tới bởi các nền kinh tế lục địa đen sẽ tăng tốc thật sự mạnh mẽ từ xuất phát điểm thấp hiện nay. “Có một nhà kinh tế người gốc Phi ở tâm điểm chính sách thương mại toàn cầu là thắng lợi chiến lợi cho lục địa này”, The Africa Report nhận định.

Ngay khi phía Mỹ bỏ quyền phủ quyết đối với tư cách ứng viên của bà Okonjo-Iweala, công việc thật sự khó khăn của tổng giám đốc mới sẽ bắt đầu: Bà phải gầy dựng lại sự đồng thuận đối với hợp tác thương mại song phương trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc đang trỗi dậy mạnh mẽ khắp nơi.

Quen thuộc với các định chế phát triển và với uy tín của một nhà đàm phán không khoan nhượng, bà Okonjo-Iweala có thể vượt qua các thách thức, tạo nên chương mới trong hợp tác đa phương.

Nhưng lèo lái WTO lúc này vừa là thách thức, vừa là bản lĩnh kết hợp với sự khéo léo ngoại giao và chính trị của nhà nữ lãnh đạo mới. Bà phải đảm bảo cân bằng lợi ích các bên, giải tỏa các xung đột ngày càng gia tăng giữa Mỹ với đối thủ và đồng minh. Đầu tiên là căng thẳng Mỹ - Trung, kế đến là xung đột lợi ích giữa Mỹ và các đồng minh, xung khắc Hàn Quốc – Nhật Bản, và đối đầu Trung Quốc - Úc.

Bà phải bảo vệ được tiếng nói và lợi ích của lục địa đen. Nhưng bà cũng phải thoát đi hình ảnh của nhà lãnh đạo WHO hiện tại khi đồng hương là ông Tedros Adhanom Ghebreyesus luôn bị cho là chịu lép vế với Trung Quốc để đổi các lợi ích riêng cho bản thân và đất nước Nigeria của ông.