Theo Forbes, thời gian để các cơ quan quản lý ở Trung Quốc và Mỹ giải quyết tranh chấp kiểm toán của họ đang cạn dần, đe dọa tới gần 1,1 nghìn tỷ USD cổ phiếu Trung Quốc niêm yết tại Mỹ. Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC) cho biết dự định xóa niêm yết 5 công ty vì không tuân thủ các tiêu chuẩn kế toán.

SEC tuyên bố vào ngày 10/3 rằng chuỗi đồ ăn nhanh Yum China, công ty công nghệ ACM Research, công ty công nghệ sinh học BeiGene, HutchMed và Zai Lab đang phải đối mặt với nguy cơ hủy niêm yết.

Các công ty trên vi phạm Đạo luật về trách nhiệm giải trình các công ty nước ngoài, có hiệu lực từ năm 2020. SEC xác định đưa 5 công ty này vào danh sách tạm thời để có thể hủy niêm yết trong tương lai do không nộp đầy đủ các tài liệu kiểm toán chi tiết hỗ trợ báo cáo tài chính.

Nhiều công ty cho biết họ đang làm việc để tuân thủ các quy định. Các công ty Trung Quốc có quyền kháng nghị quyết định cho đến ngày 29/3. Chỉ khi không nộp cho Ban Giám sát Kế toán Công ty Đại chúng (PCAOB) các tài liệu kế toán được yêu cầu trong ba năm liên tiếp, doanh nghiệp nước ngoài mới bị hủy niêm yết bắt buộc.

Tuy nhiên, động thái của SEC đã gây ra một đợt bán tháo trên diện rộng đối với các cổ phiếu Trung Quốc niêm yết tại Mỹ. Chỉ số Nasdaq Golden Dragon China Index ghi nhận phiên lao dốc mạnh nhất kể từ năm 2008 khi giảm 10% vào ngày 10/3.

Các nhà giao dịch ở Hong Kong cũng hoảng sợ trước tin tức này và chỉ số Hang Seng Tech Index giảm 4,3% vào ngày 11/3.

Nhà phân tích cổ phiếu cấp cao của Morningstar, ông Ivan Su viết trong một email: “SEC xác định những công ty nào có thể bị hủy niêm yết ngay sau khi họ nộp báo cáo hàng năm trên cơ sở luân phiên. Do đó, chúng tôi dự đoán sẽ có nhiều doanh nghiệp Trung Quốc niêm yết tại Mỹ bị đưa vào danh sách trong vài tuần tới.”

Các nhà phân tích cho biết hơn 200 công ty Trung Quốc niêm yết tại Mỹ có nguy cơ bị hủy niêm yết và khả năng để đàm phán trong tương lai dường như khá hạn chế.

Không chỉ là cuộc chiến kinh tế

Trong một tuyên bố trực tuyến, Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc “phản đối việc chính trị hóa các quy định về chứng khoán”. Tuy nhiên, phía Trung Quốc sẵn sàng tiếp tục trao đổi với các cơ quan quản lý của Mỹ để giải quyết tranh chấp.

Điểm mấu chốt của vấn đề là Bắc Kinh từ lâu đã coi các giấy tờ kiểm toán là bí mật và việc giao sổ sách cho các cơ quan quản lý của Mỹ có thể gây nguy hại cho an ninh quốc gia. Những tài liệu kiểm toán này có thể chứa dữ liệu kinh tế nhạy cảm hoặc thông tin liên quan đến các dự án liên kết với nhà nước.

Chủ tịch SEC ông Gary Gensler trước đó đã cho biết nếu các công ty định phát hành chứng khoán ra công chúng ở Mỹ, thì sổ sách kế toán phải được kiểm tra. Ông chỉ ra rằng hơn 50 khu vực pháp lý nước ngoài đã làm việc với PCAOB để cho phép các cuộc kiểm toán như vậy, chỉ có hai khu vực là Trung Quốc và Hong Kong là từ chối.

Mối quan hệ giữa hai siêu cường đang ngày càng xấu đi, căng thẳng gia tăng lần gần nhất là do Trung Quốc không lên án việc Nga tấn công Ukraine. Mỗi quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vốn đã rạn nứt do các vấn đề như COVID, Đài Loan, Hong Kong và Tân Cương.

Mỹ hiện coi Trung Quốc là “đối thủ cạnh tranh chiến lược” và tìm cách chống lại “các hành động gây hấn và cưỡng ép của Bắc Kinh” khi tự bảo vệ lợi ích kinh tế.

Ông Joseph Fan, giáo sư danh dự tại trường kinh doanh thuộc Đại học Trung văn Hong Kong, cho biết: “Mỹ và Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh của nhau. Cả hai đều không đủ trung lập để có thể giải quyết vấn đề kinh tế".

Ông Feng Chucheng, đối tác của công ty nghiên cứu Plenum có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết các cuộc đàm phán giữa cơ quan quản lý ở hai nước về vấn đề kiểm toán cho đến nay vẫn chưa đạt được nhiều tiến triển. Cơ hội thay đổi vẫn có thể đến vì còn khoảng thời gian ba năm. Nhưng hiện tại, việc hủy niêm yết đối với tất cả các công ty Trung Quốc niêm yết tại Mỹ vẫn là một kịch bản “có xác suất cao hơn”.

Ông Chucheng nói: “Washington đang cân nhắc xem có nên cho phép Bắc Kinh tiếp cận thị trường vốn của mình hay không. Việc cho phép người Mỹ giao dịch cổ phiếu các công ty có trụ sở tại Trung Quốc có thể gây ra các mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc, mọi thứ liên quan đến Trung Quốc đã được nâng lên cấp độ an ninh quốc gia.”

Theo nhà phân tích cổ phiếu Ivan Su, việc mất quyền tiếp cận vào các kênh tài chính có trụ sở tại Mỹ có thể là một đòn giáng nặng nề với Bắc Kinh.

Các công ty Trung Quốc từ gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba đến nhà phát triển trò chơi NetEase trong những năm gần đây đã hoàn thành việc niêm yết thứ cấp tại Hong Kong.

Tuy nhiên, khối lượng tương đối nhỏ tại trung tâm tài chính châu Á cho thấy tính thanh khoản và sự quan tâm của nhà đầu tư còn thấp. Ví dụ như Yum China, hơn 90% khối lượng giao dịch diễn ra ở Mỹ, mặc dù được niêm yết kép ở New York và Hong Kong.