Nội dung này nêu tại dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 14/2018 về hoạt động thương mại biên giới đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến.

Theo Bộ này, hàng xuất qua các cửa khẩu biên giới, trong đó có Trung Quốc, gồm hàng xuất chính ngạch theo thông lệ quốc tế và trao đổi cư dân (tiểu ngạch). Hàng xuất diện này được hưởng các ưu đãi, như miễn kiểm dịch, không cần hợp đồng, không cần thanh toán qua ngân hàng và được miễn thuế với hàng dưới 8.000 nhân dân tệ một người một ngày.

Theo đó, từ 1/1/2025, hàng xuất theo phương thức trao đổi cư dân biên giới (tiểu ngạch) sẽ bị giảm dần số lần, số tiền được miễn thuế. Hàng xuất khẩu tiểu ngạch, phải đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng, quy định về truy xuất nguồn gốc. Chỉ cư dân khu vực biên giới mới được phép xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân và họ phải có mặt trực tiếp làm thủ tục xuất cảnh.

Sau đó một năm, từ đầu 2026, hàng xuất chính ngạch vào Trung Quốc sẽ làm thủ tục tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính (cửa khẩu song phương) và các cửa khẩu phụ, lối mở đạt thỏa thuận song phương về xuất nhập khẩu, trao đổi hàng hóa.

Từ năm 2027, tạm dừng xuất nhập khẩu hàng hoá tại các cửa khẩu, lối mở chưa đạt thoả thuận song phương về trao đổi, mua bán hàng hoá qua biên giới. Đến 2028, các cửa khẩu, lối mở chỉ được làm thủ tục thông quan cho hàng đã được cấp phép, xuất chính ngạch sang Trung Quốc.

Siết lại xuất hàng tiểu ngạch, theo Bộ Công Thương nhằm đưa việc trao đổi, mua bán hàng hóa hàng ngày của cư dân biên giới về đúng bản chất. Việc này đưa hàng hoá xuất khẩu sang Trung Quốc theo đúng thông lệ quốc tế, tuân thủ yêu cầu chất lượng, truy xuất nguồn gốc nước sở tại và tránh tái diễn tình trạng ùn ứ nông sản tại cửa khẩu như trước.

Cũng theo Bộ Công Thương, thương mại biên giới tăng trưởng qua các năm nhưng chưa sôi động, quy mô hạn chế.

Quy định hiện nay về giao dịch hàng qua biên giới đất liền, nhất là xuất khẩu, khá dễ dàng. Mọi thương nhân đều được quyền xuất khẩu qua biên giới. Cá nhân không đăng ký kinh doanh nhưng nếu cư trú tại khu vực biên giới cũng có quyền xuất hàng, trừ hàng cấm. Các thương nhân tự lập bảng kê hàng hoá để thay hợp đồng, không phải xuất trình hợp đồng mua bán với cơ quan hải quan và phương thức thanh toán linh hoạt.

Bộ này nêu thực tế, nhiều nông sản Việt chưa được cấp phép nhập khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, nên sang nước này qua đường tiểu ngạch. Thậm chí, một số mặt hàng được cấp phép xuất khẩu chính thức nhưng vẫn chuyển sang tiểu ngạch để xuất khẩu sang Trung Quốc. Trong khi đó, doanh nghiệp Trung Quốc tận dụng hình thức này lập danh sách cư dân, sau đó gom tiêu chuẩn miễn thuế để nhập khẩu các lô hàng lớn.

Từ đầu năm 2022, Trung Quốc đã áp dụng các lệnh quản lý an toàn thực phẩm với hàng xuất tiểu ngạch vào nước này. Vì thế hàng trao đổi cư dân biên giới sẽ không còn nhiều cơ hội "đi thẳng" như trước.