South China Morning Post (SCMP) đưa tin, Trung Quốc đang chuẩn bị xây dựng máy gia tốc hạt hình tròn sau 3 năm nữa.

Cụ thể, theo Wang Yifang, giám đốc Viện vật lý năng lượng cao ở Bắc Kinh, máy gia tốc positron electron hình tròn (CEPC) trị giá 5 tỷ USD (hơn 123 nghìn tỷ đồng) hay còn gọi là nhà máy Higgs, sẽ mất khoảng 10 năm xây dựng và trở thành trung tâm vật lý hạt toàn cầu tiếp theo.

Bằng cách tăng tốc electron và phản hạt của chúng là positron trong một đường hầm dưới lòng đất dài 100 km tới mức năng lượng cực cao và để chúng đâm vào nhau, CEPC sẽ tạo ra hàng triệu hạt boson Higgs, cho phép các nhà khoa học tạo ra những phát hiện mới ngoài Mô hình chuẩn (Standard Model), giả thuyết tốt nhất hiện nay để mô tả các khối xây dựng cơ bản của vũ trụ.

Dự án tham vọng này có thể sẽ giúp Trung Quốc vươn lên trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới và tiên phong trong lĩnh vực vật lý năng lượng cao, theo Wang. Ông cũng cho biết báo cáo thiết kế kỹ thuật của CEPC có sự tham gia của 1.000 nhà khoa học đến từ 24 quốc gia và mất 5 năm để biên soạn. Nó đã thông qua đánh giá quốc tế và nhận được nhiều phản hồi từ cộng đồng vật lý khi công bố vào tháng 12 năm ngoái.

Ông Wang nói thêm rằng báo cáo kết hợp với nhiều thiết bị nguyên mẫu được chế tạo và thí nghiệm trong thập kỷ qua - đã chứng minh khả năng của Trung Quốc trong thiết kế và xây dựng một cơ sở khoa học lớn như vậy. Ý tưởng xây dựng CEPC lần đầu được ông Wang và cộng sự đề xuất năm 2012 sau khi boson Higgs hay còn gọi là "Hạt của Chúa", loại hạt mang lại khối lượng cho hầu hết mọi hạt khác, được phát hiện bằng Máy gia tốc hạt Lớn (LHC) của châu Âu.

Trong khi hạt Higgs được nhiều người tin là nắm giữ “chìa khóa” đối với những đột phá tiếp theo trong trong vật lý cơ bản, thì vẫn cò nhiều hoài nghi đối với chi phí cao và mức độ sẵn sàng về công nghệ của CEPC.

Ông Wang thừa nhận 5 tỷ USD không phải chi phí rẻ. Tuy nhiên, nếu CEPC có thể hỗ trợ nghiên cứu cho hàng nghìn nhà khoa học trong những thập kỷ tới, chi phí trung bình sẽ không cao. Theo báo cáo thiết kế kỹ thuật, nhà chức trách đang cân nhắc nguồn kinh phí, dự kiến có sự đóng góp từ chính quyền trung ương, chính quyền địa phương và đối tác quốc tế.

Công tác xây dựng CEPC hiện nay đang ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật, bao gồm sản xuất hàng loạt và lắp ráp các bộ phận của máy gia tốc, cũng như tối ưu hóa hiệu suất và độ tiết kiệm chi phí của chúng.

Nhóm của Wang cũng sẽ sớm chốt địa điểm dành cho CEPC. Ông cho biết sẽ có một đánh giá toàn diện dựa trên điều kiện địa chất, giao thông và cơ sở hạ tầng bởi CEPC sẽ đón các nhà khoa học đến từ khắp nơi trên thế giới và cần cân nhắc cả các yếu tố như hoạt động giáo dục cho con cái của họ.

Địa điểm cho dự án vẫn chưa được quyết định nhưng có 3 nơi đang được cân nhắc. Theo ông Wang, công việc xây dựng có thể bắt đầu vào năm 2027. Tuy nhiên, dự án này vẫn đang trong quá trình chờ sự chấp thuận của Chính phủ và nguồn tài trợ đảm bảo.

Tham khảo South China Morning Post, Interesting Engineering