Thép cán nóng HRC là nguyên liệu chính để sản xuất các sản phẩm tôn thép mạ kẽm, mạ lạnh, mạ màu, ống thép, thép kết cấu và các sản phẩm thép khác được sử dụng trong nhiều ứng dụng của ngành xây dựng, cơ khí và các ngành công nghiệp khác. Theo số liệu từ Báo cáo Hiệp hội Thép Việt Nam, nhu cầu tiêu thụ HRC của toàn Việt Nam hiện đang nằm trong khoảng 10 đến hơn 13 triệu tấn/năm, vừa phục vụ cho sản xuất thành phẩm, vừa dự trữ lượng hàng tồn kho cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Tại Việt Nam, sản phẩm HRC chỉ được sản xuất bởi 2 doanh nghiệp là Tập đoàn Hòa Phát và Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh. Tổng công suất thiết kế sản xuất HRC của 2 đơn vị này khoảng 8,2 triệu tấn/năm. Trong trường hợp cả Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh chạy tối đa công suất và chỉ bán nội địa, không xuất khẩu thì vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ HRC tại Việt Nam.

Báo cáo của Hiệp hội thép Việt Nam tháng 12/2023 cũng cho thấy, sản lượng thép cán nóng Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh bán nội địa trong năm 2023 chỉ đạt 3,4 triệu tấn, được phân bổ cho các công ty sản xuất tôn mạ và ống thép. Vì vậy, cung trong nước chỉ đáp ứng được 30% nhu cầu. Hiện nay, các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép phải nhập khẩu HRC từ các quốc gia khác nhau để đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng.

Không chỉ về sản lượng, giá cả, Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh bán HRC cho các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam với giá cao hơn giá các doanh nghiệp đi nhập khẩu HRC, từ 10 - 20USD/tấn, cao điểm có thể chênh lệch tới 40 - 50USD/tấn. Dù giá bán cao nhưng Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh luôn trong tình trạng không đủ hàng để bán. Vì khi xuất khẩu sang một số thị trường như Hoa Kỳ và Mexico, các công ty tôn mạ và ống thép luôn ưu tiên sử dụng, chấp nhận phải mua giá cao sản phẩm HRC có nguồn gốc xuất xứ Việt Nam do Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh sản xuất để làm nguyên liệu sản xuất hàng xuất khẩu vào 2 thị trường này.

Ảnh minh họa

Quan trọng hơn, sản lượng xuất khẩu sang 2 thị trường chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng sản lượng xuất khẩu của các công ty tôn mạ và ống thép Việt Nam. Do vậy, Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh đang hưởng lợi rất lớn từ việc bán HRC cho các công ty tôn mạ và ống thép xuất khẩu sang 2 thị trường Hoa Kỳ và Mexico. Chính vì không đủ nguồn cung thép cán nóng từ 2 công ty Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh, các doanh nghiệp ngành tôn mạ và ống thép Việt Nam buộc phải nhập khẩu từ nước ngoài.

Thực tế cho thấy, tình trạng các công ty thành viên của Hòa Phát cũng phải nhập khẩu thép cán nóng từ nước ngoài, trong khi chính Hòa Phát đang sản xuất thép cán nóng. Điều này càng chứng minh rằng cung thép cán nóng trong nước đang thấp hơn nhu cầu thực tế rất nhiều. Theo báo cáo Hiệp hội Thép Việt Nam tháng 12/2023, ngành sản xuất HRC là một điểm sáng trong bức tranh kinh doanh ảm đạm của toàn ngành thép Việt Nam.

Trong văn bản đồng thuận của tập thể 7 công ty tôn mạ và ống thép, gồm: Công ty Cổ phần Tập đoàn Hoa Sen, Công ty Cổ phần Thép TVP, Công ty Cổ phần Tôn Đông Á, Công ty Cổ phần Thép Nam Kim, Công ty Tôn Phương Nam, Công ty Cổ phần Tôn Pomina và Công ty Cổ phần Sản xuất Thép Vina One gửi đến các Cơ quan, cho biết đã thu thập các dữ liệu bao gồm (1) giá bán nội địa của sản phẩm HRC tại thị trường Trung Quốc từ S&P Global trong giai đoạn 01/01/2023 - 31/12/2023; (2) đơn giá xuất khẩu trung bình HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam theo điều khoản CFR và (3) ước tính giá xuất khẩu sau khi điều chỉnh về giá xuất khẩu tại xưởng sau khi trừ tất cả các loại chi phí có liên quan của sản phẩm HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Theo tính toán, biên độ phá giá chỉ 1,26% và đơn vị này cho rằng sản phẩm HRC từ Trung Quốc nhập khẩu vào Việt Nam đang không bán phá giá. Các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép đồng loạt khẳng định không tồn tại hành vi bán phá giá sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam; đồng thời không có thiệt hại và không bị đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể tại các doanh nghiệp sản xuất HRC tại Việt Nam mà ngược lại ngành HRC Việt Nam đang có rất nhiều lợi thế và dư địa để tiếp tục phát triển.

Các doanh nghiệp cho rằng HRC là nguyên liệu chính để sản xuất các sản phẩm tôn thép mạ kẽm, mạ lạnh, mạ màu, ống thép, các sản phẩm thép khác được sử dụng trong nhiều ứng dụng của ngành xây dựng, cơ khí và các ngành công nghiệp khác. Bất kỳ diễn biến bất lợi nào xảy ra với nguồn nguyên liệu HRC cũng có thể gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn ngành thép. Bên cạnh đó, các ngành nông, lâm, thủy sản Việt Nam có thể đối mặt với khả năng bị trả đũa thương mại từ Trung Quốc nếu Việt Nam áp thuế chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

"Việc áp thuế phòng vệ thương mại hoặc xây dựng bất kỳ rào cản thuế quan nào khác đối với HRC nhập khẩu đều làm giảm khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ và ống thép nội địa, gây ảnh hưởng cực kỳ tiêu cực và trầm trọng đối với công ăn việc làm của hàng chục nghìn người lao động và gia đình...", văn bản nhấn mạnh.