Một vài tháng trước, những người được gọi là nhà đầu tư cá nhân này là một hiện tượng kỳ quặc trên thị trường chứng khoán Mỹ, họ lao vào thị trường để thoát khỏi sự nhàm chán của đóng cửa do đại dịch. Phí giao dịch không mất, đây là hệ quả từ cuộc chiến giá cả mà Robinhood đã khởi động từ năm 2019.

Hô hào trên mạng xã hội "cổ phiếu chỉ có thể tăng giá", họ thể hiện sự lạc quan về triển vọng kinh tế, điều mà các nhà quản lý quỹ chuyên nghiệp thường thiếu. Họ thúc đẩy cuộc biểu tình lịch sử trên thị trường chứng khoán đã kéo dài hơn một năm cho đến nay.

Không nhiều người trong ngành đầu tư coi trọng "dòng tiền ngớ ngẩn" này. Những lão làng trên thị trường chứng khoán chỉ ra xu hướng nhà đầu tư cá nhân đang thịnh hành, như một dấu hiệu cho thấy thị trường sắp đạt đỉnh và tự tin chỉ ra việc các nhà đầu tư cá nhân ngây thơ rồi sẽ vỡ trận trong thời gian tới khi thị trường biến động.

Năm 2021 được minh chứng là năm đột phá với các nhà đầu tư nghiệp dư. Credit Suisse ước tính có thời điểm nhà đầu tư cá nhân chiếm 1/3 giao dịch trên thị trường chứng khoán Mỹ.

Họ đã thể hiện khả năng tác động đến thị trường, các nhà đầu tư cá nhân hiện là một cộng đồng tham gia thị trường mà những người chuyên nghiệp muốn hiểu. Dòng tiền bây giờ đã đủ lớn để tính đến.

Câu hỏi gây nhức nhối trên phố Wall là liệu sự bùng nổ giao dịch của các nhà đầu tư cá nhân có phải là một hiện tượng tạm thời lấy cảm hứng từ COVID-19 rồi chắc chắn sẽ sụp đổ - như cơn sóng dotcom, hay đây là khởi đầu cho kỷ nguyên mới của thị trường chứng khoán Mỹ.

"Những làn sóng đầu tư thụ động và có hệ thống từ lâu đã xem nhà đầu tư cá nhân không thích hợp trong khung dự báo thị trường cho đến bây giờ. Thay vì chỉ trích nhà đầu tư cá nhân và hành vi của họ, tốt hơn hết là đưa họ vào phương trình tiền tệ", Alain Bokobza, người đứng đầu phân bổ tài sản toàn cầu tại Société Générale.

Đầu tư nghiệp dư làm dịch chuyển thị trường

Sự điên cuồng trong giao dịch cổ phiếu GameStop là ví dụ bùng nổ và dễ thấy về sự thay đổi sức mạnh thị trường đã được gây dựng trong hơn một năm. Tháng 1, cổ phiếu của nhà bán lẻ trò chơi điện tử tăng vọt, khi các nhà đầu tư cá nhân chia sẻ với nhau vô số ý tưởng trên mạng xã hội Reddit. Họ đối đầu với các quỹ đầu tư bán khống cho rằng GameStop sẽ khó khăn trong thời đại kỹ thuật số.

Nhiều người trong ngành chỉ ra rằng sức mạnh dịch chuyển thị trường của các nhà đầu tư cá nhân không chỉ là mốt thoáng qua tập trung vào một nhóm cổ phiếu nhất định. Nó giống như sự chuyển đổi từ các nhà quản lý tiền chủ động sang đầu tư thụ động sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Phân tích cho thấy những nhà đầu tư cá nhân bị lôi cuốn từ chủ đề nóng này sang chủ đề khác. Chẳng hạn vào mùa xuân năm ngoái, họ đã nhảy vào cái gọi là "mở cửa lại thương mại", mua cổ phần trong các hãng hàng không như Delta, các nhà khai thác tàu du lịch như Carnival với kỳ vọng thị trường nhanh chóng được cải thiện. Có thời điểm họ chiếm một nửa, thậm chí hơn tổng số giao dịch trong các cổ phiếu này.

Rồi họ chuyển sang các cổ phiếu công nghệ lớn. Trong một số tuần vào năm ngoái, các nhà đầu tư cá nhân chiếm hơn một nửa giao dịch tại Apple. Cú hích lớn tiếp theo vào các cổ phiếu xe điện như Tesla, sau đó vào các khoản đầu tư bền vững khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đến gần hơn. Cuối cùng trong tháng 1, họ tạo nên cuộc biểu tình tăng giá đối với nhiều cái tên bị bán khống trên thị trường như GameStop, nhà điều hành rạp chiếu phim AMC, thay đổi cuộc chơi đối với người bán khống.

Bokobza nói rằng: "Sự kiện GameStop sẽ khiến các nhà quản lý quỹ suy nghĩ nhiều hơn hai lần trước khi bán khống cổ phiếu. Họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp nhận các mô hình hành vi cụ thể của nhóm nhà đầu tư mới".

"Bạn chỉ sống một lần"

Sự bùng nổ giao dịch cá nhân là một hiện tượng toàn cầu, từ câu lạc bộ kinh doanh chứng khoán, nhóm chat, diễn đàn trò chuyện mọc lên như nấm. Nhưng Mỹ là tâm chấn của thị trường chứng khoán quốc tế.

Larry Tabb, một nhà phân tích cấu trúc thị trường kỳ cựu tại Bloomberg Intelligence ước tính rằng các nhà đầu tư cá nhân thông thường đã chiếm 23% tổng giao dịch cổ phiếu Mỹ vào năm 2021, cao hơn gấp đôi so với mức của năm 2019.

Điều đó có nghĩa dấu chân trên thị trường chứng khoán của họ gần lớn bằng tất cả các quỹ đầu cơ và quỹ tương hỗ cộng lại và chỉ đứng sau các nhà giao dịch tần suất cao về sự năng động.

Sức nặng của họ đang được cảm nhận. Deutsche Bank tin rằng đám đông các nhà đầu tư cá nhân mới của Mỹ là động lực chính đằng sau "tốc độ, thời gian và thành phần" của cuộc biểu tình trên thị trường chứng khoán diễn ra từ cuối tháng 3/2020.

Robinhood được cho là hiện có khoảng 13 triệu người dùng. Công ty phân tích Apptopia cho biết ứng dụng môi giới đã được tải xuống 3,4 triệu lần trong tháng Giêng năm nay. Nhưng các công ty môi giới chính thống cũng đang thu hút một số lượng lớn, Charles Schwab, Interactive Brokers và E * Trade cũng đã có thêm hàng triệu tài khoản giao dịch mới vào năm ngoái. Chỉ riêng Fidelity đã tăng thêm 3,7 triệu tài khoản vào năm 2020.

Một cuộc khảo sát của Deutsche Bank cho thấy gần một nửa số nhà đầu tư cá nhân ở Mỹ mở tài khoản gia nhập thị trường trong năm qua. Họ còn trẻ, hầu hết dưới 34 tuổi và rất năng nổ.

Họ sẵn sàng hơn nhiều so với các nhà đầu tư kinh nghiệm trên thị trường chứng khoán để vay đầu tư, sử dụng nhiều quyền chọn để kích hoạt cá cược vào cổ phiếu, sử dụng truyền thông mạng xã hội như một công cụ nghiên cứu tìm ý tưởng giao dịch.

Những người trả lời khảo sát nói rằng họ có ý định đưa 37% bất kỳ khoản hỗ trợ nào trong gói kích thích chính phủ vào cổ phiếu, số tiền có thể lên tới 170 tỷ USD. Trong trường hợp thị trường chứng khoán sụt giảm, họ cũng không có ý định rút lui, mà bỏ thêm tiền vào.

Kasper Elmgreen, người đứng đầu bộ phận cổ phiếu tại Amundi, tập đoàn quản lý tài sản hàng đầu của Pháp cho biết: "Nó luôn là một chỉ báo trái ngược khi các nhà đầu tư cá nhân đầu tư quy mô lớn. Chúng tôi thấy điều đó xảy ra vào cuối những năm 90, khi các tài xế taxi nói về cổ phiếu. Đó là một dấu hiệu cảnh báo. Nhưng sự kết hợp giữa nhà đầu tư cá nhân và phương tiện truyền thông xã hội lại là chuyện khác, họ là một lực lượng cần được tính đến".

Elmgreen tin rằng khi vắc xin được bơm đủ vào các cánh tay để tạo điều kiện thuận lợi cho việc quay trở lại với công việc và cuộc sống văn phòng, một số nhà đầu tư cá nhân có thể biến mất.

Tuy nhiên khảo sát của Deutshe Bank cho thấy điều đó có thể không đúng, các nhà đầu tư cá nhân nói rằng họ có kế hoạch duy trì hoặc tăng thêm lượng cổ phiếu nắm giữ khi nền kinh tế mở cửa trở lại.

Theo cách này hay cách khác, rõ ràng thế hệ nhà đầu tư cá nhân mới là khác nhau. Vào những năm 90, thời điểm quan trọng cuối cùng của đầu cơ nghiệp dư kết thúc với sự bùng nổ và phá sản của dotcom, nhà đầu tư cá nhân trung bình 50 tuổi và có khoảng 47.000 USD. Hiện giờ, họ có thể trẻ hơn, khoảng 31 tuổi, họ có ít tiền đầu tư hơn từ 1.000 – 5.000 USD.

"Phương châm của đám đông Reddit là YOLO", Jordi Visser, giám đốc đầu tư của Weiss Multi-Strategy Advisers, một quỹ đầu cơ cho biết. "Bạn chỉ sống một lần chứ không phải là tiết kiệm để nghỉ hưu", ông nói.

Tư duy của "người chơi cờ bạc"

Một số nhà đầu tư kì cựu cho rằng sự điên cuồng hiện tại là điều đáng ghê tởm, Charlie Munger, phó chủ tịch 97 tuổi của Berkshire Hathaway gần đây mô tả GameStop như cơn điên được dẫn dắt bởi nhóm cờ bạc mới, những kẻ có tư duy kiểu cá cược đua ngựa.

Robinhood phản hồi góc nhìn của Munger là "đáng thất vọng và thượng đẳng".

Vẫn có thể xảy ra trường hợp kết thúc đại dịch phá vỡ câu thần chú, hoặc thậm chí quy định mới có thể cản trở giao dịch không có hoa hồng. Lần giảm giá trái phiếu mới đây cho thấy khả năng các khoản cược ưa thích của nhà đầu tư cá nhân có thể giảm trở lại với một cú hích.

Tuy nhiên, nhiều người ở phố Wall đang bắt đầu tin rằng đợt bùng nổ nhà đầu tư cá nhân này có khả năng lâu bền hơn những lần trước. Họ chỉ ra những thay đổi kể từ thời bong bóng dotcom kết hợp với nhau có khả năng đem đến những tác động sâu rộng ngoài yếu tố đại dịch: sự xuất hiện của giao dịch tự do, khả năng giao dịch phần nhỏ của cổ phiếu, cải thiện giao dịch người dùng và tốc độ kết nối, khả năng tiếp cận đòn bẩy rẻ hơn, và sự phát triển của phương tiện truyền thông xã hội.

Bước đột phá của Robinhood đến nhờ vào việc tiên phong trong giao dịch miễn phí hoa hồng, nhưng từ cuối năm 2019, tất cả các đối thủ cạnh tranh lớn của công ty này đều làm vậy.

Đồng thời, các công ty môi giới bắt đầu cho phép các nhà đầu tư giao dịch phần nhỏ của cổ phiếu, hay nói cách khác với 50 USD cũng có thể đầu tư vào cổ phiếu Amazon, hiện có giá 3.000 USD.

Các nhà đầu tư cá nhân giờ đây có thể dễ dàng giao dịch trên xe bus, tại nhà, trong giờ nghỉ trưa, ở trường đại học, trên các ứng dụng điện thoại thông minh được thiết kế đẹp mắt. Trong khi sự bùng nổ của dotcom xảy ra trong thời kỳ tiền băng thông rộng, gần một thập kỷ trước khi iPhone ra đời.

Quyền tiếp cận đòn bẩy dưới dạng các khoản vay ký quỹ từ các công ty môi giới hoặc các công cụ tài chính phái sinh như quyền chọn cũng trở nên tự do hơn bao giờ hết. Nợ ký quỹ của Mỹ tăng lên mức kỷ lục 799 tỷ USD vào tháng Giêng.

Sức mạnh của truyền thông xã hội đã khiến tất cả những yếu tố trên trở nên sôi sục, cho dù nó là diễn đàn WallStreetBets của Reddit, nhóm chat trên Twitter, WhatsApp, hay phát trực tuyến thảo luận… Chúng đều bổ sung thêm năng lượng cho xu hướng này.

Các nhà đầu tư và phân tích cho rằng, không có cách nào để điều chỉnh tinh thần của các nhà đầu tư cá nhân và ngành đầu tư chính thống đơn giản là phải thích ứng.

Hứa Vân