Thế giới sẽ thiếu 4,8 triệu tấn đường niên vụ 2020-2021, cơ hội nào cho Việt Nam?

Mía đường Việt Nam có nhiều cơ hội để phục hồi và phát triển thị phần tại thị trường nội địa và quốc tế sau khi thuế chống bán phá giá tạm thời được chính thức áp dụng ở mức 48,88% với đường tinh luyện và 33,88% với đường thô nhập khẩu từ Thái Lan.

Rộng cửa ra thế giới

Thông tin mới nhất từ Tổ chức Đường quốc tế (ISO), thị trường đường thế giới niên vụ 2020 - 2021 sẽ thiếu hụt lên đến 4,8 triệu tấn đường, thay vì mức 3,5 triệu tấn như dự báo trước đó, do sự sụt giảm sản lượng ở Tây Âu và nhiều quốc gia khác như Iran, Pakistan, Thái Lan… cùng những tác động từ cuộc khủng hoảng dịch vụ hậu cần (logistics) toàn cầu. Trong khi đó, sản lượng tiêu thụ được dự báo sẽ tăng 2,1% so với vụ trước, ở mức 173,8 triệu tấn.

Thị trường đường thế giới niên vụ 2020 - 2021 có thể thiếu hụt 4,8 triệu tấn.

Đặc biệt là cơ hội xuất khẩu đường chất lượng cao sang EU cho các doanh nghiệp Việt nhờ sự hiện diện của Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực từ 1-8-2020. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng đường nhập khẩu vào EU trong niên vụ 2020-2021, ước đạt 3 triệu tấn (tăng 43%, mức tăng cao so với dự báo cũ là 2,1 triệu tấn).

Ngoài các thị trường cao cấp như EU, mía đường Việt Nam còn có thể tăng sản lượng xuất khẩu sang Trung Quốc khi nước nay quyết định gia tăng trữ lượng đường trong niên vụ tới, sau ảnh hưởng của Covid-19 và lũ lụt. Nhu cầu gia tăng liên tục của thị trường, cùng với sự sụt giảm sản lượng đường của các quốc gia lân cận đã mở rộng cửa cho mía đường Việt Nam xuất khẩu ra thị truờng thế giới.

Top 7 quốc gia xuất khẩu đường sang Trung Quốc (2019 đến tháng 10-2020).

Bài toán phục hồi sản xuất để nắm bắt cơ hội thị trường

Ngày 9-2-2021, Bộ Công Thương ký quyết định số 477/QĐ-BCT về việc Việt Nam chính thức áp thuế chống bán phá giá (CBPG), chống trợ cấp (CTC) với các mặt hàng đường nhập khẩu có xuất xứ từ Thái Lan. Theo đó, mức thuế với đường tinh luyện là 48,88% và đường thô là 33,88%. Đây được xem là đòn bẩy giúp ngành đường phục hồi và phát triển.

Áp thuế CBPG, CTC giúp bảo vệ môi trường cạnh tranh công bằng cho ngành mía đường.

Tuy nhiên, không chỉ “gặp khó” với sự cạnh tranh thiếu lành mạnh trên thị trường hiện nay, ngành mía đường Việt Nam còn phải đối mặt với tình trạng thiếu nguyên liệu trầm trọng, do diện tích vùng trồng mía đang có xu hướng thu hẹp mạnh những năm qua. Diện tích mía của cả nước từ 300.000ha nay giảm xuống còn gần 160.000ha; từ chỗ có hơn 300.000 hộ dân tham gia trồng mía, nay chỉ còn khoảng 170.000 người trồng.

Theo báo cáo của các nhà máy đường dự kiến còn hoạt động trong vụ 2020-2021, kế hoạch sản xuất là 127.446 ha, sản lượng mía đưa vào chế biến là 7.498.060 tấn, đường sản xuất từ mía là 762.939 tấn. Trong khi đó, tổng nhu cầu tiêu thụ đường trong nước hiện khoảng 1,7 triệu tấn, chưa kể đến nhu cầu xuất khẩu đường ra thế giới.

Vì vậy, việc áp thuế CBPG như đã ban hành sẽ giúp phục hồi sản xuất cho các nhà máy trong bối cảnh thiếu hụt nguyên liệu nghiêm trọng như hiện nay. Việt Nam thậm chí còn có thể áp mức thuế thấp hơn nữa với đường thô để đảm bảo hoạt động sản xuất của nhà máy, ổn định việc làm cho công nhân, song song với việc gia tăng phát triển, quy hoạch các vùng nguyên liệu chất lượng cao. Thời gian và mức thuế áp dụng có thể điều chỉnh dựa vào năng lực phát triển vùng trồng mía trong thực tế để đảm bảo, dung hoà lợi ích của tất cả các bên, từ sinh kế bền vững của nông dân đến quyền lợi người tiêu dùng, tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp và kinh tế ngành.

Việt Nam cũng cần đẩy mạnh xây dựng mối quan hệ bền vững với các đối tác phân phối và nông dân, tạo nên chuỗi giá trị sản xuất bền vững để đảm bảo ổn định nguồn cung nguyên liệu, chất lượng sản phẩm và hoạt động sản xuất. Có như vậy, ngành mía đường Việt Nam mới có cơ hội trở mình và phát triển hơn, cạnh tranh thắng lợi với các nước trong khu vực và nắm bắt các cơ hội rộng mở trong niên vụ mới.