Nàng Mona Lisa đang làm gì? Thoạt nhìn, chủ đề của bức tranh nổi tiếng nhất thế giới dường như đang mỉm cười. Nhưng khi nhìn lại thì nụ cười của cô ấy biến mất. Sau đó khi nhìn trở lại bức tranh một lần nữa, đó là một kiểu cười khác. Leonardo Da Vinci đã đạt được hiệu ứng mơ hồ này bằng cách sử dụng kỹ thuật sfumato để làm mờ các đường nét quanh khuôn mặt Mona Lisa. Do đó cho dù bạn nhìn bao nhiêu lần, bạn cũng không chắc chuyện gì đang xảy ra.
Nền kinh tế hậu đại dịch được ví như nàng Mona Lisa. Mỗi lần bạn nhìn, bạn sẽ thấy một cái gì đó khác nhau. Sau sự hỗn loạn trong ngành ngân hàng, nhiều nhà phân tích hiện đang tin rằng, nền kinh tế thế giới đang hướng tới một cuộc suy thoái “hạ cánh cứng”. Dường như rất ít người mong đợi một kịch bản “không hạ cánh”, trong đó nền kinh tế không bị ảnh hưởng bởi lãi suất tăng - một quan điểm mới xuất hiện chỉ vài tuần trước và chính quan điểm này đã thay thế quan điểm phổ biến vào cuối năm 2022 rằng một cuộc suy thoái nhẹ là chắc chắn.
Tóm lại, hầu như những dự đoán đều rất mông lung và ngày càng khó khăn hơn.
Trong năm qua, phạm vi kỳ vọng của các nhà phân tích đối với tăng trưởng GDP hàng quý của Mỹ đã rộng gấp đôi so với năm 2019. Cụm từ “không chắc chắn” xuất hiện hơn 60 lần trong báo cáo triển vọng toàn cầu mới nhất của IMF, gấp khoảng 2 lần so với báo cáo tháng 4/2022 và tháng 10/2022.
Khi khủng hoảng ngân hàng xảy ra, không ai có chút ý tưởng nào về việc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) sẽ làm gì với lãi suất vào tháng 3 – một số nhà đầu tư kỳ vọng lãi suất sẽ tăng, một số không thay đổi, một số kỳ vọng sẽ cắt giảm – và một vài cuộc họp tiếp theo cũng không thể đoán trước được.
Tại cuộc họp chính sách tiền tệ mới nhất của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) vào tháng trước, Chủ tịch Christine Lagarde đã thẳng thắn nói rằng: “Không thể xác định con đường sẽ đi về phía trước vào thời điểm này”.
Các nhà thống kê chính thức đang cố gắng để hiểu bức tranh nền kinh tế hiện tại. Các nhà thống kê đã cập nhật các ước tính của mình về mọi thứ, từ GDP đến việc làm khi có thêm dữ liệu, nhưng có điều gì đó đã thay đổi. GDP sửa đổi trong khu vực đồng euro lớn hơn 4 lần so với bình thường.
Điều gì đang xảy ra? Có lẽ thế giới chỉ đơn giản là biến động hơn. Trong năm qua, châu Âu đã chứng kiến một cuộc xung đột quân sự trên đất liền lớn nhất trong 7 thập kỷ qua, sự sụp đổ của chuỗi cung ứng, cuộc khủng hoảng năng lượng và thời kỳ hỗn loạn ngân hàng.
Tuy nhiên, cũng có những thay đổi cấu trúc sâu hơn đang diễn ra. Đầu tiên liên quan đến sự gián đoạn Covid-19. Thế giới chao đảo từ suy sụp sang tăng trưởng vượt bậc khi các đợt phong tỏa diễn ra rồi biến mất. Điều này đã tàn phá “sự điều chỉnh theo mùa” phổ biến đối với hầu hết các số liệu kinh tế. Do đó, việc hiểu lạm phát khu vực đồng euro và Mỹ cũng khó hơn bình thường.
Thay đổi thứ hai liên quan đến kích cỡ mẫu. Đại dịch đã đẩy nhanh xu hướng trong đó ngày càng có nhiều người không trả lời các cuộc khảo sát chính thức. Ở Mỹ, tỷ lệ phản hồi cho cuộc khảo sát được sử dụng để ước tính các vị trí tuyển dụng đã giảm từ gần 60% ngay trước đại dịch xuống còn khoảng 30%. Khi Covid-19 xảy ra, tỷ lệ phản hồi đối với cuộc khảo sát về lực lượng lao động của Anh giảm gần một nửa. Trong thời gian phong tỏa, một số doanh nghiệp đã đóng cửa.
Mọi người đã bỏ thói quen điền vào bảng khảo sát. Sự mất lòng tin vào chính phủ cũng có thể tăng lên, khiến mọi người không muốn hỗ trợ các nhà thống kê.
Tỷ lệ phản hồi giảm có thể làm tăng tính biến động của dữ liệu. Chúng cũng có thể dẫn đến sự thiên vị. Trong khi đó, những người tham gia khảo sát có khuynh hướng giàu có hơn so với những người ngừng tham gia các khảo sát.
Jonathan Rothbaum, nhà kinh tế của Cục Điều tra Dân số của Mỹ gợi ý rằng, mức tăng trưởng thu nhập hộ gia đình trung bình thực tế ở Mỹ từ năm 2019 đến năm 2020 là 4,1% chứ không phải 6,8% như báo cáo ban đầu, sau khi điều chỉnh thích hợp cho việc những người không phản hồi. Kể từ năm 2020, tình trạng không phản hồi đã tiếp tục đẩy thống kê thu nhập lên khoảng 2%.
Một báo cáo của Inflation Insights gợi ý rằng, việc điều chỉnh “sự thiên vị không phản hồi” cũng có thể đã góp phần vào những sửa đổi lớn gần đây đối với dữ liệu thu nhập của Mỹ.
Lý do thứ ba của sự nhầm lẫn bắt nguồn từ sự chênh lệch giữa dữ liệu cứng và dữ liệu mềm, đây là các thước đo khách quan như mức thất nghiệp và các thước đo chủ quan như kỳ vọng trong tương lai của mọi người. Thông thường hai dữ liệu này di chuyển đồng bộ, nhưng hiện tại xu hướng này đã tách rời. Các dữ liệu mềm chỉ ra khả năng suy thoái. Các dữ liệu cứng chỉ ra một sự mở rộng tốt. Sự khác biệt có thể phản ánh sự gắt gỏng của mọi người với lạm phát. Giá cả ở các nước giàu vẫn đang tăng 9% mỗi năm.
Các nhà đầu tư và nhà thống kê sẽ hiểu rõ hơn về nền kinh tế thế giới trong thời kỳ biến động và lạm phát. Khi ảnh hưởng của đại dịch giảm dần, thì sự biến dạng đối với các điều chỉnh theo mùa cũng vậy. Các nhà kinh tế đã đạt được tiến bộ trong việc kết hợp dữ liệu thay thế vào dự báo, giúp khắc phục vấn đề suy giảm phản hồi. Nhưng đây không phải là điều dễ chịu đối với các chính phủ và doanh nghiệp, hay những người cần đưa ra quyết định ngay bây giờ hoặc đối với những người chỉ cố gắng cập nhật tin tức. Do đó sẽ không ngạc nhiên nếu nền kinh tế toàn cầu vẫn còn "sfumata" trong một thời gian.