Ông Nguyễn Hoài Nam - Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu (XK) thủy sản Việt Nam (VASEP) - cho biết: XK thủy sản sang hầu hết các thị trường đều giảm so với cùng kỳ năm ngoái. Quý I/2023, kim ngạch XK thủy sản chỉ đạt 1,83 tỉ USD, giảm 27% so với cùng kỳ 2022. Điều này tác động xấu đến sản xuất trong nước, hàng tồn kho tăng cao, doanh nghiệp (DN) sản xuất cầm chừng. Các đơn hàng mới cho quý II/2023 cũng chỉ đạt 30 - 60% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong 3 tháng đầu năm 2023 giảm 27% so với cùng kỳ (trong ảnh: Dây chuyền chế biến thủy sản của Công ty Saigon Food) - Ảnh: N.C.

XK khó, các DN phải giảm thu mua khiến giá một số nguyên liệu thủy hải sản giảm. Hoạt động nuôi và khai thác thủy hải sản chững lại. Có những khu vực người nuôi đã ngừng nuôi thủy sản, các chủ tàu cũng hạn chế ra khơi đánh bắt. Theo ông Nguyễn Hoài Nam, tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến thiếu hụt nguyên liệu nghiêm trọng nếu như thị trường phục hồi (một số dự báo cho là vào cuối năm nay). 

Hiện cả DN và người nuôi thủy sản đều thiếu vốn. Các ngân hàng (NH) cho vay thận trọng do một số loại thủy sản chẳng hạn như tôm có rủi ro cao vì dễ nhiễm bệnh, chết. Các hộ phải vay vốn bên ngoài với lãi suất (LS) lên đến 20 - 30%/năm… Do thiếu vốn, các DN không thể mua nguyên liệu dự trữ, hỗ trợ người nuôi. 

Với XK gạo, từ ngày 1/1 - 15/4/2023 cả nước đã xuất 2,371 triệu tấn, trị giá 1,251 tỉ USD (so với cùng kỳ năm 2022 tăng 33,7% về số lượng và tăng 44,55% về trị giá). Tuy nhiên theo ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) - do chi phí vật tư, nhân công, logistics tăng cao…, người trồng lúa chưa có lợi nhuận nhiều. 

VASEP kiến nghị Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ gói tín dụng khoảng 10.000 tỉ đồng với LS thấp để DN thủy sản vay, thu mua và trữ nguyên liệu. Ngoài ra, các NH cần điều chỉnh LS vay USD xuống dưới 4% để hỗ trợ DN XK; giãn nợ 3-5 tháng cho các khoản vay của DN đến hạn thanh toán trong quý I và quý II/2023; rà soát thủ tục tạo điều kiện cho các hộ nuôi tôm tiếp cận được khoản vay ưu đãi… Bộ Công Thương có ý kiến với Bộ Tài chính xem xét giảm thuế nhập khẩu khô đậu tương (làm thức ăn chăn nuôi) từ 2% xuống 0% để hỗ trợ ngành nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi; đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế VAT đối với hàng hóa, dịch vụ XK.

VFA thì kiến nghị Chính phủ và NH Nhà nước cần có cơ chế ưu đãi, chính sách đặc thù hỗ trợ về vốn cho các thương nhân kinh doanh XK gạo. Cụ thể, cần tăng cường nguồn vốn ngắn hạn tại các thời điểm thu hoạch chính vụ; có chính sách cho vay không có tài sản bảo đảm, ổn định LS trong những kỳ hạn nhất định hoặc có chính sách điều tiết riêng đối với các DN thuộc mảng nông nghiệp nói chung và DN kinh doanh mặt hàng gạo nói riêng.

Bên cạnh đó, VFA cũng kiến nghị Bộ Tài chính xem xét và sớm đưa ra hướng dẫn cụ thể để xử lý việc hoàn thuế VAT hoặc cho phép DN được cấn trừ khoản hoàn thuế VAT chưa nhận được vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập DN, qua đó góp phần hỗ trợ và tháo gỡ khó khăn về tài chính cho DN. 

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhận định: với những vấn đề hiện tại, nếu không có đột phá ở những tháng tiếp theo, nguy cơ kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam sẽ quay về mức của năm 2021, thậm chí thấp hơn do tổng cầu của thị trường thế giới giảm mạnh. Ông đề nghị các đơn vị thuộc bộ khẩn trương làm việc với các ngành, địa phương để tìm cách tháo gỡ khó khăn cho DN; kết nối thị trường trong, ngoài nước để hỗ trợ XK. Song song đó, đẩy mạnh hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới. 

Bộ Công Thương cho biết sẽ phối hợp cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục đàm phán với các nước để mở cửa thị trường cho các sản phẩm nông, lâm, thủy sản. Đề xuất NH Nhà nước có chính sách hỗ trợ vốn vay với LS ưu đãi, giãn nợ cho DN, ưu tiên lĩnh vực XK… Bộ Tài chính khẩn trương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan hoàn thuế VAT cho DN, tham mưu Chính phủ cho giảm, giãn, hoãn một số loại thuế tạo thêm nguồn lực cho DN phát triển…

Nguyễn Cẩm