Đậu mùa khỉ có thể được chẩn đoán bằng xét nghiệm PCR - Ảnh: REUTERS

Việc xóa sổ bệnh đậu mùa trên toàn cầu cách đây hơn 40 năm được xem là một trong những thành tựu vĩ đại nhất trong lịch sử y tế công cộng, vì đã loại bỏ được nguyên nhân gây tử vong, mù lòa và biến dạng cho nhân loại trong ít nhất 3.000 năm lịch sử.

Tuy nhiên, theo Hãng tin Bloomberg, mặt trái của việc xóa sổ bệnh đậu mùa là dẫn đến sự kết thúc của chương trình tiêm chủng toàn cầu nhằm bảo vệ trước các virus đậu mùa khác.

Điều đó bao gồm bệnh đậu mùa khỉ, căn bệnh lây lan từ vật chủ (chưa xác định rõ) rồi lây nhiễm sang người ở châu Phi với tần suất ngày càng tăng kể từ những năm 1970. Gần đây, đậu mùa khỉ đã bùng phát ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Đậu mùa khỉ là bệnh gì?

Căn bệnh được phát hiện lần đầu vào năm 1958 trên những con khỉ được nuôi nghiên cứu. Khi đó chúng mắc chứng bệnh giống như đậu mùa.

Mặc dù khỉ cũng mắc bệnh này, nhưng cũng như con người, khỉ không phải là vật chủ của virus. Virus gây bệnh thuộc chi Orthopoxvirus, bao gồm virus variola - nguyên nhân gây bệnh đậu mùa và virus vaccinia - được sử dụng trong vắc xin đậu mùa và virus đậu mùa bò (cowpox virus).

Đậu mùa khỉ ít lây hơn đậu mùa và có triệu chứng nhẹ hơn. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khoảng 30% bệnh nhân đậu mùa đã chết, trong khi tỉ lệ tử vong do đậu mùa khỉ gần đây là 3% đến 6%.

Tác hại của đậu mùa khỉ

Sau thời gian ủ bệnh từ một đến hai tuần, bệnh nhân bắt đầu sốt, đau nhức cơ, mệt mỏi và có các triệu chứng giống cúm. Khác với đậu mùa, đậu mùa khỉ gây sưng hạch bạch huyết.

Trong vòng vài ngày sau khi sốt, bệnh nhân sẽ phát ban, bắt đầu từ mặt rồi lan ra các bộ phận khác. Vết thương phát triển thành mụn mủ, nếu vết thương hình thành trên mắt thì có thể gây mù lòa.

Theo WHO, bệnh thường kéo dài từ hai đến bốn tuần. Bệnh nhân có thể lây nhiễm cho người khác từ lúc bắt đầu có triệu chứng đến khi bong vảy.

Theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ, một số bệnh nhân bị tổn thương ở bộ phận sinh dục và phát ban, khó phân biệt với giang mai, HSV, giời leo hay một số bệnh khác.

Đậu mùa khỉ lây ra sao?

Virus xâm nhập cơ thể qua vết thương, đường hô hấp hoặc niêm mạc ở mắt, mũi, miệng.

Lây truyền từ người sang người là do các giọt bắn, tiếp xúc với dịch cơ thể hay vết thương người bệnh. Bệnh cũng có thể lây gián tiếp qua tiếp xúc với quần áo hay khăn trải giường và thông qua quan hệ tình dục.

Các chất khử trùng thông thường đều có thể tiêu diệt virus đậu mùa khỉ.

Tình hình dịch bệnh

Từ tháng 5, hơn 100 ca mắc đậu mùa khỉ đã được ghi nhận chủ yếu ở các nước châu Âu.

Điều bất thường của đợt bùng phát là nó xảy ra ở những quốc gia nơi căn bệnh này không phổ biến trước đó. 

Các nhà khoa học xem xét khả năng đợt bùng phát lần này chủ yếu do quan hệ tình dục với người mắc bệnh.

Câu hỏi được đặt ra lúc này là đậu mùa khỉ có thể trở thành đại dịch hay không, nhưng ngay cả ở Congo - nơi có hàng ngàn ca bệnh hằng năm - thì đậu mùa khỉ vẫn chưa phải là đại dịch.

Điều trị và phòng ngừa ra sao?

Đậu mùa khỉ được chẩn đoán thông qua xét nghiệm PCR, dựa trên mẫu xét nghiệm lấy từ vết thương của bệnh nhân.

Bệnh thường nhẹ và hầu hết bệnh nhân khỏi bệnh trong vài tuần. Việc điều trị nhắm vào việc giảm nhẹ các triệu chứng.

Theo Cơ quan An ninh y tế Vương quốc Anh, vắc xin phòng bệnh đậu mùa có thể được sử dụng cho cả trước và sau khi phơi nhiễm và có hiệu quả tới 85% trong việc ngăn ngừa đậu mùa khỉ.

Chuyên gia WHO: Bệnh đậu mùa khỉ lây qua đường quan hệ tình dục

TTO - Nhà dịch tễ học David Heymann của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết bệnh đậu mùa khỉ đang lây truyền trong cộng đồng theo đường quan hệ tình dục. Việc này làm tăng khả năng lây lan của bệnh trên khắp thế giới.