Thị trường chứng khoán giao dịch ảm đạm trong quý đầu năm đã ảnh hưởng trực tiếp đến các nguồn thu chủ yếu của nhóm công ty chứng khoán, đặc biệt là lãi từ cho vay và phải thu. Ước tính trong quý đầu năm, mảng này chỉ đem về khoảng 3.500 tỷ đồng cho các công ty chứng khoán, giảm gần 500 tỷ so với quý trước và là mức thấp nhất kể từ quý 3/2021.

Thực tế, lãi từ cho vay và phải thu là một trong những nguồn thu lớn nhất của các công ty chứng khoán, từng đem về trên dưới 5.000 tỷ mỗi quý trong giai đoạn bùng nổ cuối năm 2021 đến đầu năm 2022. Tuy nhiên, sau 4 quý sụt giảm liên tiếp, con số này hiện chỉ còn khoảng 70% so với thời điểm đạt đỉnh.

Trong quý đầu năm, toàn thị trường có 12 công ty chứng khoán thu trên 100 tỷ lãi từ cho vay và phải thu. Hầu hết trong số này đều nằm trong top đầu về dư nợ margin tại thời điểm cuối quý. 4 công ty chứng khoán dẫn đầu về dư nợ margin là Mirae Asset, SSI, TCBS và VNDirect cũng lần lượt là những cái tên thu được nhiều lãi từ cho vay và phải thu nhất.

So với quý trước, nguồn thu này tại hầu hết các công ty chứng khoán đều đã bị thu hẹp đáng kể, trong đó VNDirect, SSI, MBS, VPS là những cái tên giảm mạnh nhất. Chiều ngược lại, vẫn có một số cái tên như KIS, BSC, VCBS, PHS,… ghi nhận lãi từ cho vay và phải thu tăng so với quý trước. Tuy nhiên, con số vẫn còn thấp hơn nhiều nếu so với cùng kỳ năm ngoái.

Nghịch lý dư nợ tăng nhưng lãi lại giảm

Một điều khá bất ngờ là lãi từ cho vay và các khoản phải thu của công ty chứng khoán giảm mạnh trong khi dư nợ cho vay lại nhích nhẹ sau quý đầu năm. Thời điểm cuối quý 1, dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán ước tính đạt khoảng 123.000 tỷ đồng, trong đó dư nợ margin vào khoảng 118.000 tỷ đồng, tăng 3.000 tỷ so với cuối năm 2022.

Đáng chú ý, lãi suất cho vay margin của các công ty chứng khoán cũng chưa có dấu hiệu giảm dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã liên tiếp hạ lãi suất điều hành thời gian gần đây. Cuối năm ngoái, nhiều công ty chứng khoán đã đồng loạt điều chỉnh tăng lãi suất cho vay thêm khoảng 1-1,5%/năm sau khi NHNN có 2 lần tăng lãi suất liên tiếp. Mặt bằng lãi suất cho vay margin trung bình trên thị trường vào khoảng 12-14%/năm và vẫn đang duy trì đến thời điểm hiện tại.

Có nhiều yếu tố khiến các công ty chứng khoán chưa thể giảm lãi suất cho vay margin. Thứ nhất, lãi suất điều hành hạ nhiệt nhưng lãi suất cho vay của các ngân hàng vẫn ở mức cao, giảm không đáng kể. Điều này khiến chi phí vốn của các công ty chứng khoán vẫn cao dẫn đến dư địa để giảm lãi suất cho vay margin không có nhiều.

Thứ hai, các công ty chứng khoán đã có khoảng thời gian dài duy trì mặt bằng lãi suất margin ở mức khá thấp để giữ chân khách hàng bất chấp lãi suất cho vay của các ngân hàng liên tục tăng cao trong năm ngoái. Do đó, việc giảm lãi suất cho vay margin cũng sẽ có độ trễ nhất định khi các công ty chứng khoán duy trì lãi suất cao để bù đắp một phần lợi nhuận cho giai đoạn trước.

Như vậy, nguyên nhân khiến lãi từ cho vay và phải thu của các công ty chứng khoán giảm mạnh nhiều khả năng là do nhà đầu tư chứng khoán rút ngắn thời gian sử dụng margin. Sau giai đoạn hồi nhanh và mạnh từ đáy dài hạn giữa tháng 11 năm ngoái, thị trường bước vào vùng kháng cự mạnh và dòng tiền ngoại cũng yếu dần.

Chiến thuật đánh nhanh, rút gọn được áp dụng trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động khó lường cũng là điều dễ hiểu. Dư nợ margin vẫn tăng nhẹ có thể do nhà đầu tư kích hoạt đòn bẩy vào cuối quý để đón sóng chốt NAV của các tổ chức.