Ngày 4-5, EVN đã chính thức công bố giá bán lẻ điện bình quân tăng thêm 3%. Như vậy sau bốn năm không tăng giá, giá bán lẻ điện bình quân đã tăng từ mức hiện hành là 1.864,4 đồng/kWh (chưa gồm VAT) lên 1.920,3 đồng/kWh (chưa gồm VAT), tức là tăng thêm 55,9 đồng/kWh (tương ứng 3%).

Vì sao tăng 3%?

Tại buổi họp trao đổi thông tin sau khi công bố việc tăng giá, lãnh đạo EVN cho rằng mức tăng 3% có ít tác động hơn đến việc kiểm soát chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và đời sống người dân, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Ông Võ Quang Lâm - phó tổng giám đốc EVN - cho hay chỉ số CPI và các hộ sản xuất kinh doanh, theo tính toán của Tổng cục Thống kê, nếu giá bán lẻ điện bình quân tăng 5% sẽ tác động đến CPI là 0,17 điểm phần trăm. Như vậy với mức tăng 3%, lãnh đạo EVN đánh giá mức độ tác động đến CPI sẽ thấp hơn.

Trả lời câu hỏi của Tuổi Trẻ về việc giá điện tăng 3% có góp phần đảm bảo cân đối tài chính cho EVN khi đang treo khoản lỗ lớn tới hơn 26.200 tỉ đồng hay không, ông Nguyễn Xuân Nam - phó tổng giám đốc EVN - cho biết với mức tăng 3% thì doanh thu tám tháng cuối năm 2023 của EVN sẽ tăng thêm là hơn 8.000 tỉ đồng.

Việc tăng giá điện dù giúp giảm thiểu khó khăn về tài chính, nhưng ông Nam cho rằng mức tăng 3% này vẫn là khó khăn cho EVN.

"Mức giá huy động từ nguồn nhiệt điện than là 2.400 đồng/kWh, có thời điểm cao nhất là 4.000 đồng/kWh trong khi giá mua vào chỉ 1.800 - 1.900 đồng/kWh. Giá đầu vào với giá đầu ra như vậy để chia sẻ với EVN, chúng tôi phải gồng mình như thế nào đảm bảo đủ điện cho đất nước", ông Nam bày tỏ.

Không trực tiếp tham dự buổi họp trao đổi thông tin nhưng trong một thông báo phát đi chiều 4-5, Bộ Công Thương cho biết việc tăng giá bán lẻ điện bình quân được tính toán dựa trên các yếu tố gồm phát điện, truyền tải, phân phối, bán lẻ...

Trong đó chi phí phát điện chiếm tỉ trọng lớn nhất (83%) trong tổng chi phí sản xuất kinh doanh điện của EVN.

Đơn cử như giá than pha trộn năm 2022 tăng bình quân trong khoảng từ 34,7 - 46,4% so với giá than pha trộn bình quân từng loại than năm 2021; giá than nhập khẩu năm 2022 cũng tăng mạnh so với năm 2021.

Giá than tăng cao dẫn đến chi phí mua điện từ các nhà máy sử dụng than cũng tăng cao. Giá khí thị trường bình quân năm 2022 tăng 27,4% so với bình quân năm 2021; làm tăng chi phí mua điện từ các nhà máy tuốc bin khí.

Theo Bộ Công Thương, cơ cấu nguồn điện phát từ nhiệt điện (than, khí) chiếm tỉ trọng cao với trên 60%, dẫn đến chi phí mua điện cao hơn so với thông số tính toán giá bán lẻ điện bình quân hiện hành.

Tránh tình trạng hàng hóa lợi dụng tăng giá

Nêu quan điểm về việc tăng giá điện, ông Nguyễn Tiến Thỏa - chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, nguyên cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính - cho rằng giá điện tăng 3% cho thấy các cơ quan liên quan đã thực hiện nghiêm túc, điều hành giá điện không giật cục, có lộ trình, bảo đảm ổn định tình hình chính trị, xã hội, hài hòa lợi ích giữa các doanh nghiệp và người dân.

"Việc tăng giá điện không nhiều nên tác động đến nền kinh tế và người dân là thấp hơn. Tuy nhiên, lưu ý tình trạng "té nước theo mưa", các loại hàng hóa dịch vụ sẽ tăng theo giá điện", ông Thỏa đề nghị các cơ quan chức năng cần yêu cầu tất cả những doanh nghiệp trong diện phải đăng ký giá, những doanh nghiệp nhà nước còn định giá, doanh nghiệp phải kê khai giá báo cáo chi tiết giá thành sản xuất, kinh doanh.

"Điều này nhằm tránh tình trạng giá điện tăng bao nhiêu bị lợi dụng tăng bấy nhiêu, lợi dụng thêm việc tăng giá điện để tăng giá là lôi kéo những mặt hàng mà ở ngoài thị trường, ngoài các chợ dân sinh tăng theo, gây áp lực cho mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô", ông Thỏa nói.

Đối với EVN, ông Thỏa cho rằng mức tăng 3% sẽ khiến doanh nghiệp sản xuất kinh doanh điện có rất nhiều khó khăn. Bởi giá thành sản xuất kinh doanh điện bình quân đã tăng trên 10% nhưng giá bán lẻ tăng 3% sẽ gây áp lực lớn cho EVN.

Vì vậy, theo ông Thỏa, Nhà nước cần phải có chính sách đặc biệt hỗ trợ ngành điện trong bối cảnh tình hình tài chính hiện nay vì dù có tăng 3% cũng vẫn còn rất khó khăn. Bên cạnh đó, Nhà nước phải có chính sách tổng thể về bình ổn mặt bằng giá.

"Tôi cho rằng khi chúng ta tiến đến thị trường điện cạnh tranh hoàn toàn thì có thể áp dụng điện một giá để người dân tự lựa chọn. Tuy nhiên trong điều kiện của chúng ta là nguồn cung điện đang còn có vấn đề và yêu cầu phải tiết kiệm điện một cách mạnh nhất thì không cách nào khác cũng như kinh nghiệm của thế giới là phải áp dụng biểu giá điện bậc thang. Đây là cách thực hiện tiết kiệm điện cũng là để phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của từng đối tượng trong xã hội", ông Thỏa nói.

Đồng tình, ông Trần Đình Long - phó chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam - cho rằng mức tăng 3% không quá lớn, nên sẽ khó bù đắp được chi phí tài chính của EVN.

Do đó cần có lộ trình điều chỉnh giá điện cho phù hợp, đảm bảo hài hòa lợi ích các bên trên cơ sở việc điều chỉnh giá có thể tính toán "chia nhỏ" và giãn chu kỳ, phù hợp với diễn biến thị trường điện. Đồng thời cần thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh để giá điện tiệm cận hơn với thị trường.