Tôi vay tín dụng đen lãi suất rất cao. Tôi thấy quy định trong giao dịch dân sự, khi vay tiền các bên có thể thỏa thuận lãi suất nhưng mức lãi không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay. Vậy tôi có thể kiện đòi lại phần lãi đã trả cao hơn mức quy định được không?

Bạn đọc Nguyễn Văn Hiền hỏi.

Luật sư Nguyễn Hồng Lĩnh trả lời:

Trong trường hợp bạn vay "tín dụng đen" thì quan hệ vay của bạn sẽ là quan hệ dân sự và việc thỏa thuận lãi suất sẽ chịu sự điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015. 

Cụ thể, khoản 1 điều 468 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về lãi suất như sau:

1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.

Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. 

Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.

Như vậy, khi vay tiền các bên có quyền thỏa thuận lãi suất vay nhưng mức lãi suất thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay. Nếu mức lãi suất thỏa thuận vượt quá mức lãi suất tối đa mà pháp luật cho phép thì khi xảy ra tranh chấp, phần lãi suất vượt quá không có hiệu lực.

Việc xử lý thỏa thuận về lãi suất cao hơn mức được pháp luật quy định cũng được điều 9 nghị quyết 01/2019 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quy định như sau:

"Hợp đồng vay tài sản có thỏa thuận về lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn cao hơn mức lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn được pháp luật quy định thì mức lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn vượt quá không có hiệu lực. 

Số tiền lãi đã trả vượt quá mức lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn quy định được trừ vào số tiền nợ gốc tại thời điểm trả lãi; số tiền lãi đã trả vượt quá còn lại sau khi đã trừ hết nợ gốc thì được trả lại cho bên vay".

Trong trường hợp các bên thỏa thuận về lãi suất hơn 20%/năm thì phần lãi suất vượt quá sẽ không có hiệu lực. Nếu bên vay đã trả với lãi suất cao hơn 20%/năm thì bên vay được quyền khởi kiện yêu cầu tòa án tuyên bố phần lãi suất vượt quá vô hiệu. 

Theo quy định tại điều 131 Bộ luật Dân sự năm 2015, khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên sẽ hoàn trả cho nhau những gì đã nhận và bạn sẽ được nhận lại số tiền lãi đã trả vượt quá mức lãi suất quy định.