Mức đầu tư trực tiếp nước ngoài kỷ lục

Tác giả Hugh Harsono từ Đại học California, Berkeley, nêu trong bài viết đăng trên The Diplomat hôm 19/6 rằng thị trường xe điện đạt giá trị 370,86 tỷ USD vào năm 2021 và dự kiến đạt 1298,32 tỷ USD vào năm 2027.

Theo ông, vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong cả sản xuất và tiêu thụ xe điện (EV) sẽ sớm đưa nước này trở thành một trong những thị trường xe điện năng động nhất thế giới, có khả năng phá vỡ sự thống trị hiện tại của Trung Quốc đối với hệ sinh thái xe điện.

Sản xuất đã đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế gần đây của Việt Nam, với lĩnh vực sản xuất chiếm gần 25% GDP của cả nước vào năm 2021.

Trong bối cảnh đó, sự quan tâm đến sản xuất xe và pin điện ở Việt Nam đã tăng vọt, gần đây nhất là thông báo vào tháng trước bởi nhà sản xuất xe điện Trung Quốc BYD về kế hoạch sản xuất xe điện tại Việt Nam.

BYD gia nhập hàng ngũ các doanh nghiệp như Hyundai, công ty đã mở nhà máy tại Việt Nam vào tháng 11/2022 thông qua liên doanh với Tập đoàn Thành Công, đặc biệt tập trung vào sản xuất EV.

Michael Beda, Giám đốc điều hành của Eden Global Capital - ngân hàng đầu tư hướng tới việc hỗ trợ các công ty Việt Nam niêm yết tại Mỹ - cho biết các doanh nghiệp Việt Nam đã nhận được mức đầu tư trực tiếp nước ngoài kỷ lục, với các chính sách cởi mở về kinh tế xanh.

Bên cạnh đó, trữ lượng niken cao của Việt Nam, một thành phần quan trọng trong pin xe điện, cũng cho thấy tầm quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng xe điện.

Công ty Blackstone Minerals của Úc đã đầu tư mạnh vào khai thác và tinh chế niken tại Việt Nam, đáng chú ý nhất là thông qua dự án khai khoáng Tạ Khoa ở tỉnh Sơn La.

VinFast, thương hiệu ô tô đầu tiên của Việt Nam, đã có những bước tiến đáng kể không chỉ trong việc sản xuất xe điện của riêng mình.  Công ty đã công bố thành lập nhà máy lắp ráp xe điện ở Bắc Carolina (Mỹ) vào tháng 3/2022, sau khi đã triển khai nhà máy tương tự tại Việt Nam vào tháng 6/2019.

Vào tháng 12/2021, công ty đã thành lập nhà máy sản xuất pin xe điện đầu tiên của Việt Nam trị giá 175 triệu USD.

Nhu cầu nội địa đối với xe điện cũng đang tăng lên. Hồi tháng 2 vừa qua, Volvo Car Malaysia thông báo sẽ ^ bắt đầu xuất khẩu xe điện sang Việt Nam, ngay sau thông báo tương tự của Nissan vào tháng 11/2022.

Vị thế ngày càng tăng của Việt Nam với tư cách là nhà sản xuất xe điện, tầm quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng pin xe điện, và thị trường quy mô đủ hấp dẫn đối với các nhà sản xuất đã tạo ra các điều kiện hoàn hảo để Việt Nam có thể phá vỡ thế thống trị hiện tại của Trung Quốc trên thị trường xe điện.

Vào tháng 12/2022, Việt Nam tuyên bố là một trong 3 quốc gia đầu tiên tham gia Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), một cơ chế tài chính trong đó các quốc gia phát triển sẽ hỗ trợ các nước như Việt Nam chuyển đổi sang các nguồn năng lượng bền vững hơn.

Thu hút sự hỗ trợ quốc tế để hỗ trợ tài chính và tăng trưởng ngành năng lượng bền vững sẽ giúp Việt Nam phát triển hệ sinh thái xe điện đang bùng nổ.

Nỗ lực từ chính phủ

Nhà phân tích Harsono nhận định, chính phủ Việt Nam đã thực hiện nhiều nỗ lực nhằm thúc đẩy mục tiêu trung hòa carbon thông qua tăng trưởng và triển khai thị trường xe điện.

Những nỗ lực này bao gồm việc ban hành Nghị định 10/2022 vào tháng 3/2022, miễn phí đăng kí trước bạ cho người sử dụng xe điện trong 3 năm đầu và giảm 50% phí trong 2 năm sau đó.

Chính phủ Việt Nam cũng thông qua Quyết định 1095 vào tháng 6/2021 nhằm xây dựng chương trình quốc gia phát triển phương tiện công cộng là xe điện từ năm 2022-2023.

Cả hỗ trợ trong nước và quốc tế đều hướng đến tận dụng tình hình thực tế là tầng lớp trung lưu ngày càng phát triển của Việt Nam sẽ dẫn đến sức mua ngày càng tăng.

Việt Nam hiện là một trong những nước có tỷ lệ sở hữu ô tô thấp nhất ở châu Á. Chỉ có khoảng 4-5% số gia đình sở hữu ô tô vào năm 2018, và con số này tăng nhẹ lên 5,7% vào năm 2020.

Với những yếu tố này, kết hợp với sự hỗ trợ ngày càng tăng của chính phủ đối với quyền sở hữu ô tô, xe điện đang trở thành lựa chọn thích hợp cho tầng lớp trung lưu tại Việt Nam.

Ngoài ra, VinFast cũng đang tích cực theo đuổi việc sản xuất xe điện trong nước tại Việt Nam, với doanh số bán hàng tăng trưởng đáng kể từ năm 2022 đến năm 2023. VinFast cũng vừa ra mắt xe taxi chạy điện vào tháng 4 năm nay, không chỉ giúp tăng trưởng và phát triển việc sử dụng xe điện hàng ngày, mà còn giúp thiết lập cơ sở hạ tầng sạc xe điện rất cần thiết ở Việt Nam.

Mặc dù thị trường xe điện của Việt Nam dường như đã sẵn sàng cho giai đoạn phát triển, nhưng Việt Nam cũng đối mặt với một số thách thức.

Cơ sở hạ tầng lưới điện và sạc, mặc dù có khả năng hỗ trợ các phương tiện vi mô chạy bằng điện như xe đạp điện và xe máy điện, nhưng sẽ gặp khó khăn trong việc hỗ trợ nhu cầu năng lượng lớn hơn của các loại xe điện cỡ lớn.

Tuy nhiên, khả năng kiên trì vượt qua những thách thức này của Việt Nam sẽ giúp đất nước ổn định hơn trong phát triển về dài hạn.

Vị trí quan trọng của quốc gia trong chuỗi cung ứng xe điện, sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ và các yếu tố trong nước khác đều góp phần giúp Việt Nam có khả năng mở rộng năng lực sản xuất xe điện và giúp đa dạng hóa hệ sinh thái xe điện hiện tại.

Tựu trung, dù còn phải đối mặt với nhiều thách thức sắp tới, Việt Nam có khả năng tạo ra tác động đáng kể trong hệ sinh thái xe điện của thế giới với tư cách là nhà sản xuất và cả thị trường tiêu dùng, thậm chí ở có thể đảm bảo chuỗi cung ứng xe điện trở nên ít phụ thuộc hơn vào các nhà sản xuất và cung cấp nguyên vật liệu từ Trung Quốc.