Tại dự thảo tình hình phát triển doanh nghiệp (DN) năm 2020 và 5 tháng đầu năm 2021 báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) nhấn mạnh 2020 là một năm khó khăn cho ngành vận tải. Trong đó, thị trường vận tải hàng không sụt giảm nghiêm trọng nhất.

Chờ giải cứu

Nhu cầu vận tải hàng không năm 2020 giảm mạnh 34,5% - 65,9% so với năm 2019. Doanh thu dịch vụ vận tải hàng không năm 2020 sụt giảm trung bình trên 61% so với năm 2019. Đợt dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 3 trong giai đoạn cao điểm sát Tết khiến doanh thu của ngành hàng không giảm khoảng 80% so với cùng kỳ năm 2020 (thời điểm sát Tết năm 2020 dịch chưa bùng phát).

Khả năng thanh toán của các DN hàng không suy giảm đến sát giới hạn mất khả năng thanh toán. Cùng với tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, tâm lý khách hàng trên khắp thế giới thay đổi, dự báo hoạt động vận tải hàng không sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong năm 2021. Nếu tình hình dịch Covid-19 được kiềm chế, phải đến năm 2024, hoạt động của ngành hàng không mới có thể phục hồi như trước. Đặc biệt, thời điểm dịch bệnh quay lại, khách hàng ồ ạt hủy vé khiến các DN càng thêm khó khăn về dòng tiền.

Dự kiến số lỗ của Vietnam Airlines trong quý I/2021 sẽ ở mức 4.800 tỉ đồng, 6 tháng đầu năm có thể lên đến 10.000 tỉ đồng. Hiện tại, số nợ phải trả quá hạn đạt tới 6.240 tỉ đồng và đang rơi vào trạng thái cực kỳ khó khăn, bên bờ vực phá sản trong khi các ngân hàng thương mại chưa thấy gói giải cứu 12.000 tỉ đồng của Chính phủ nên không cho Vietnam Airlines giải ngân tiếp hoặc không gia hạn hay cấp tiếp hạn mức tín dụng. Vietnam Airlines hiện đối mặt rủi ro kiện tụng pháp lý với số nợ quá hạn quá cao và trong việc không cân đối trả các khoản vay ngắn hạn đến hạn tại các ngân hàng.

Đối với các hãng hàng không tư nhân như Bamboo Airways và Vietjet, theo Bộ KH-ĐT, trong năm 2020 đã cố gắng tối ưu hóa mọi hoạt động khai thác và duy trì được sản xuất - kinh doanh thông qua việc chuyển nhượng các tài sản và các dự án đầu tư tài chính đã được tích lũy trong giai đoạn trước. Tuy nhiên, dự báo các hãng nãy hoạt động sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong năm 2021 và đang dần hết nguồn lực về tài chính để hỗ trợ cho dịch vụ vận tải hàng không. Ước tính Vietjet thiếu hụt 10.000 tỉ đồng để hỗ trợ hoạt động kinh doanh.

PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả - Bộ Tài chính, cho rằng ngay từ khi dịch Covid-19 bắt đầu hoành hành, ngành hàng không và du lịch đã lao đao. Sau đợt 2, 3 và lại đợt 4 này nữa, nhiều DN hàng không chuẩn bị "chết chìm", có hãng đứng bên bờ vực phá sản, chuẩn bị "chết lâm sàng". "Hàng không là một ngành xương sống quan trọng trong giao thông, có tác động rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế. Trước thực trạng này, cần có giải pháp hỗ trợ cấp bách" - chuyên gia Ngô Trí Long nhìn nhận.

Cần giải pháp cấp bách

Trước những khó khăn trên, Bộ KH-ĐT đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu trình Chính phủ ban hành cơ chế hỗ trợ lãi suất khoảng 4% với khoản vay tín dụng trong năm 2021 - 2023 cho các hãng hàng không. Mục đích là giúp các hãng tư nhân giải quyết thanh khoản, duy trì nguồn lực để hoạt động và phát triển, tương tự gói hỗ trợ của Chính phủ cho Vietnam Airlines.

Bộ KH-ĐT đề xuất Bộ Tài chính sửa đổi Quyết định 87 về điều kiện giao dịch ký quỹ, cho phép DN hàng không và các DN bị ảnh hưởng trực tiếp bởi dịch Covid-19 không bị cắt margin (giao dịch ký quỹ) khi lợi nhuận âm 2 quý liên tục.

Trao đổi về các giải pháp này, PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng điều quan trọng nhất với hàng không nói chung hiện nay là đang bị thua lỗ, tiền mặt khan hiếm trầm trọng. Ngoài những giải pháp như giảm thuế - phí, cần nhìn nhận thực chất hiện nay các hãng hàng không cần gì. Đó là nguồn tiền mặt để hoạt động kinh doanh. Giải pháp tốt nhất hiện nay là cho vay ưu đãi về lãi suất.

Dù đánh giá nguồn lực của nhà nước cũng có hạn, trong khi rất nhiều ngành kinh tế gặp khó khăn, gói hỗ trợ 12.000 tỉ đồng Quốc hội đã thông qua để "giải cứu" Vietnam Airlines hiện nay vẫn chưa thực thi, PGS-TS Ngô Trí Long vẫn nhấn mạnh đây là biện pháp khẩn cấp, cấp bách, đòi hỏi phải thực hiện ngay mới có thể kịp thời cứu DN đang bên bờ vực.