Theo các chủ đầu tư thủy điện, từ tháng 3/2023 đến nay, các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ thường xuyên bị tiết giảm công suất, bị sa thải, không được Công ty Điện lực Kon Tum huy động công suất do phát vượt công suất theo hợp đồng mua bán điện đã ký kết. Việc này khiến các nhà máy buộc phải chủ động phát điện thấp hoặc bằng công suất thiết kế. Nguyên nhân của việc phát vượt, do vào mùa mưa, lưu lượng nước về các thủy điện đột ngột, dẫn đến công suất tua bin cao hơn thiết kế. Đây là nguyên nhân khách quan, do yếu tố thời tiết.

Ông Hoàng Văn Xuân, Phó Giám đốc Công ty thủy điện Đức Bảo cho biết, lòng hồ của các dự án thủy điện vừa và nhỏ có dung tích nhỏ, khi có mưa, nước về hồ bao nhiêu sẽ chảy qua cửa xả bấy nhiêu. Nếu áp dụng theo hợp đồng đã ký kết với EVN CPC, đơn vị không thể tận dụng hết lượng nước về hồ trong mùa mưa, do không thể phát vượt công suất thiết kế nhà máy. Điều này gây lãng phí tài nguyên phát điện, nhà đầu tư giảm hiệu quả và thất thu ngân sách.

Cùng quan điểm, ông Trần Văn Trưởng, Trưởng phòng Sản xuất Công ty thủy điện Đăk Glei mong muốn, theo thiết kế của nhà máy thì công suất được phép vượt 20%. Vào mùa mưa, lượng nước về nhiều, nhà máy sẽ phát điện vượt công suất. Thủy điện Đăk Glei mong muốn được phát điện tối đa theo khả năng nguồn nước, khi lưới điện không quá tải. Các chủ đầu tư thủy điện vừa và nhỏ viện dẫn, tại khoản 1, điều 79 Thông tư 40/2014/TT-BCT có nêu: "Trừ trường hợp xảy ra quá tải hoặc ảnh hưởng đến an ninh hệ thống điện, cho phép nhà máy điện được huy động theo cơ chế chi phí tránh được, được tự điều khiển phát công suất tác dụng".

Thủy điện vừa và nhỏ tại Kon Tum

Qua đó, các chủ đầu tư đề nghị, trong những năm qua, nhà máy thủy điện vừa và nhỏ đã phát vượt công suất, được huy động nhưng chưa được thanh toán. Điều này đã làm ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính của đơn vị. Do đó đề nghị EVN CPC thanh toán sản lượng phát vượt trong những năm qua.

Trong bối cảnh tình hình cả nước đang thiếu điện như hiện nay, các chủ đầu tư thủy điện đề nghị, trong trường hợp không xảy ra quá tải lưới điện hoặc không ảnh hưởng đến an ninh hệ thống điện, thì EVN CPC cho phép các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ được huy động theo cơ chế chi phí tránh được, được phát tối đa công suất theo khả năng nguồn nước cho phép.

Theo Sở Công thương tỉnh Kon Tum, việc không huy động công suất tối đa của các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ là lãng phí tài nguyên nước, đồng thời gây thất thu ngân sách. Năm 2022, các thủy điện vừa và nhỏ đóng nộp 330 tỷ đồng cho ngân sách địa phương.

Đến nay, EVN CPC đã nhận được đơn kiến nghị tập thể của thủy điện vừa và nhỏ ở tỉnh Kon Tum. Hiện EVN CPC đã có văn bản gửi Tập đoàn Điện lực Việt Nam đề nghị xem xét, kiến nghị các cấp có thẩm quyền hướng dẫn, tháo gỡ các vướng mắc theo đề nghị của các chủ đầu tư nhà máy thủy điện vừa và nhỏ tại tỉnh Kon Tum.