Hãng tin Reuters ngày 7-7 nhận định chiến sự kéo dài đã khiến hàng triệu người tị nạn Ukraine bắt đầu nghĩ đến việc định cư lâu dài ở các quốc gia châu Âu khác, đặt ra thách thức xây dựng lại nền kinh tế Ukraine khi xung đột kết thúc.

Thiếu hụt lao động trầm trọng

Khi xung đột nổ ra, đàn ông trong độ tuổi đi nghĩa vụ quân sự bị hạn chế rời khởi Ukraine, trong khi phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ có trình độ học vấn cao, và trẻ em chiếm phần đông trong nhóm người tị nạn.

Theo Viện Nghiên cứu kinh tế và chính trị Ukraine, khoảng 1/3 trên tổng số 500 doanh nghiệp được thăm dò xem thiếu hụt lao động là thách thức chính của họ.

Giám đốc điều hành (CEO) Volodymyr Kostiuk của Farmak - công ty dược phẩm hàng đầu tại Ukraine - cho biết công ty đang thiếu trầm trọng nhân viên phòng thí nghiệm có trình độ và chuyên gia sản xuất. Trước cuộc xung đột, công ty của ông có 3.000 nhân viên, đạt doanh thu 200 triệu USD.

Theo nghiên cứu được công bố vào tháng 3-2023 của nhóm chuyên gia cố vấn của Trung tâm chiến lược kinh tế Ukraine, 2/3 số phụ nữ nước này tị nạn tại châu Âu có trình độ học vấn cao. Nhiều người trong số họ sẽ không trở lại Ukraine kể cả khi chiến sự kết thúc.

Bà Natalka Korzh (52 tuổi), một đạo diễn truyền hình và là mẹ hai con, đã bỏ lại ngôi nhà mới xây xong và rời đất nước, sau khi tên lửa rơi xuống Kiev trong những ngày đầu của cuộc xung đột. Giờ đây, bà đang bắt đầu ổn định cuộc sống ở Bồ Đào Nha và không có kế hoạch quay về.

Nghiên cứu của Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (UNHCR) cho thấy đại đa số người tị nạn Ukraine mong muốn trở về vào một ngày nào đó, nhưng chỉ khoảng 1/10 có kế hoạch làm điều đó sớm.

Không chỉ thiếu hụt lao động, quy mô lực lượng lao động thu hẹp cũng làm giảm nhu cầu tiêu dùng trong dài hạn.

Dmytro Tsyganko, giám đốc phụ trách sản phẩm mới của Fozzy Group - công ty điều hành chuỗi siêu thị hàng đầu tại Ukraine, cho biết khách hàng đã quay lại và có sự phục hồi nhẹ so với năm 2022, nhưng vẫn thấp hơn 16% so với tháng 5-2021.

Ukraine sẽ giảm 1/3 dân số trong 30 năm tới?

Tháng 3-2023, Trung tâm nghiên cứu chung của Ủy ban châu Âu dự báo dân số Ukraine sẽ giảm từ 1/5 đến 1/3 trong 30 năm tới, tùy tình hình chiến sự kéo dài bao lâu và bao nhiêu người dự kiến định cư ở nước ngoài.

Trước xung đột, Ukraine vốn đã là quốc gia có dân số già và tỉ lệ sinh ở mức thấp nhất thế giới. Tỉ lệ sinh hiện tại được cho là đã giảm từ 0,9 xuống 0,7 kể từ khi chiến sự nổ ra, theo Viện hàn lâm Khoa học quốc gia Ukraine.

Khoảng 1 triệu người Ukraine đang tham chiến, hàng triệu người khác đã đi sang Nga hoặc sinh sống tại các vùng lãnh thổ mà Nga tuyên bố kiểm soát.

Trung tâm Chiến lược kinh tế cho rằng có khoảng 860.000 - 2,7 triệu người Ukraine có thể định cư ở nước ngoài mãi mãi. Do đó, nền kinh tế nước này có thể mất 2,55 - 7,71% GDP mỗi năm.

Theo ước tính của nhà nhân khẩu học Ukraine Ella Libanova, với việc Nga kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ, số dân mà Chính phủ Ukraine có thể kiểm soát được đã xuống mức 28 triệu người, giảm so với ước tính trước đây là 41 triệu người.

Một vấn đề đáng chú ý khác là nguy cơ đàn ông cũng sẽ rời Ukraine để toàn tụ với gia đình ở nước ngoài, sau khi các hạn chế thời chiến đối với nam giới được gỡ bỏ.

Vẫn có những điểm sáng

Chính phủ Ukraine vẫn lạc quan về triển vọng người dân sẽ quay về vì lòng yêu nước. Thứ trưởng Bộ Kinh tế Oleksiy Sobolev dự đoán có tới 75% người tị nạn sẽ quay lại Ukraine trong vòng 3 năm sau khi chiến sự kết thúc.

Bên cạnh đó, nhiều người Ukraine ở nước ngoài vẫn đóng góp cho kinh tế nước nhà từ xa.

Tháng 2-2022, nhà thiết kế thời trang Ksenia Karpenko đang đi du lịch tại Tarrangona trên bờ biển Địa Trung Hải ở Tây Ban Nha ngay trước khi chiến sự nổ ra và đã trở thành người tị nạn một cách bất đắc dĩ.

Cô Karpenko vẫn điều hành công việc trong nước từ xa, thậm chí cho biết làm việc ở đây còn hiệu quả hơn ở Ukraine và đóng góp được nhiều cho đồng bào. Hiện cô đang quản lý một nhóm 8 người ở Ukraine thiết kế và sản xuất quần áo bán tại các cửa hàng thời trang ở Madrid và Barcelona (Tây Ban Nha).

Người tị nạn Ukraine: Đã đến lúc trở về?

TTCT - Sau thời gian đầu được rộng cửa đón nhận và hỗ trợ, mùa đông đến cùng lạm phát gia tăng đã khiến cuộc sống người tị nạn Ukraine ngày thêm bất định.