Cao tốc Mai Sơn - quốc lộ 45 thuộc dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông hiện chưa thu phí - Ảnh: TUẤN PHÙNG
Đề xuất thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tư lần này có điểm mới so với phương án Bộ Giao thông vận tải từng lấy ý kiến vào tháng 5-2023 là: thu phí tất cả đường cao tốc do Nhà nước đầu tư thay vì thí điểm với 9 tuyến cao tốc; Quốc hội ban hành nghị quyết để thực hiện thu phí thay vì thí điểm trong 5 năm.
Theo Cục Đường bộ, hiện nay pháp luật chỉ quy định thu phí sử dụng đường bộ (thu theo đầu ô tô hằng năm để bảo trì đường bộ) theo cơ chế phí và thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ các dự án BOT theo cơ chế giá.
Phạm vi áp dụng phí sử dụng đường cao tốc do Nhà nước đầu tư là tất cả các đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, có đường song hành.
Cục Đường bộ chưa đề xuất mức phí cụ thể, mà đưa ra nguyên tắc xác định mức phí dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau: Được xây dựng trên cơ sở tổng số phí thu được sau khi bù đắp chi phí tổ chức thu phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách nhà nước bố trí kinh phí bảo trì dự án và hoàn vốn đầu tư.
Được tính toán theo từng đoạn, tuyến đường cao tốc cụ thể để đảm bảo phù hợp với điều kiện khai thác, kinh tế - xã hội theo từng khu vực.
Số tiền thu phí được nộp ngân sách nhà nước và sử dụng theo quy định pháp luật về ngân sách, trong đó ưu tiên sử dụng cho đầu tư, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, hỗ trợ các dự án đường bộ BOT bị giảm lưu lượng khi các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác.
Theo Cục Đường bộ, các đường cao tốc thu tiền dịch vụ sử dụng đường theo cơ chế giá thì mức giá dịch vụ phải đảm bảo bù đắp đủ giá thành. Còn đường cao tốc do Nhà nước đầu tư thu theo cơ chế phí thì việc điều chỉnh mức phí thuộc thẩm quyền của Nhà nước.
Do đó Nhà nước có thể điều chỉnh để phù hợp với chính sách kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ, không bắt buộc phải bù đắp đủ chi phí đầu tư ban đầu. Trong từng thời kỳ, Nhà nước có quyền điều chỉnh tăng hoặc giảm phí để đảm bảo cân đối lợi ích của người sử dụng và khả năng của ngân sách.
Đề xuất thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tưĐể hoàn vốn các đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, Bộ Giao thông vận tải đề xuất phương án thu phí thí điểm 5 năm với các tuyến cao tốc đã và sắp hoàn thành.