Số lượng "kỳ lân" mới (cụm từ dùng để chỉ các công ty chưa niêm yết có giá trị từ 1 tỷ USD trở lên) đang giảm mạnh trên toàn thế giới khi các nhà đầu tư sợ rủi ro trong bối cảnh lo ngại về khả năng suy thoái kinh tế.

Kinh tế khó khăn khiến các nhà đầu tư không muốn bỏ nhiều tiền cho các công ty khởi nghiệp

Theo công ty dữ liệu PitchBook của Mỹ, do nguồn tiền cạn kiệt, số lượng kỳ lân mới trung bình hàng tháng đã giảm xuống còn 7,3 công ty trong nửa đầu năm, giảm khoảng 80% so với mức cao nhất là 50,5 được ghi nhận cho cả năm 2021.

Tại Hoa Kỳ, các nhà đầu tư mạo hiểm đã chuyển trọng tâm sang việc "khám phá" và "nuôi" các công ty có triển vọng hơn là tìm kiếm các cơ hội đầu tư để thu lợi nhuận nhanh chóng.

Vào cuối tháng 6, IRL, một công ty khởi nghiệp ứng dụng nhắn tin của Mỹ, đã quyết định đóng cửa sau khi có thông tin cho rằng công ty này có khả năng đã giả mạo số người dùng. Công ty bị cáo buộc vi phạm luật chứng khoán sau khi không thể đạt được các mục tiêu hoạt động như đã hứa với các nhà đầu tư.

Được định giá 1,17 tỷ USD vào năm 2021 sau khi được Vision Fund của SoftBank rót vốn, IRL từng tuyên bố rằng ứng dụng của mình có 20 triệu người dùng đang hoạt động. Tuy nhiên, tháng trước, đại diện của công ty đã thừa nhận rằng 95% người dùng của họ là "tự động hoặc từ các bot".

Quỹ Tầm nhìn (Vison Fund) của Softbank ghi nhận khoản lỗ lớn trong năm

Có rất nhiều kỳ lân "ngã ngựa" khác, bao gồm Zume, một công ty sản xuất bánh pizza bằng robot của Mỹ hiện đang trong quá trình thanh lý. Công ty khởi nghiệp do SoftBank hậu thuẫn này được định giá 2,25 tỷ USD vào năm 2018.

Không thể đạt được mục tiêu thu nhập, nhiều kỳ lân một thời đã cắt giảm hoạt động cũng như số lượng nhân viên và cuối cùng phải đóng cửa doanh nghiệp sau khi hết tiền.

Theo PitchBook, vào năm 2021, trung bình hàng tháng có khoảng 50 kỳ lân, chủ yếu ở Mỹ và Trung Quốc. Số lượng kỳ lân tăng mạnh khi Vison Fund của SoftBank và các nhà đầu tư khác đổ tiền vào các công ty khởi nghiệp "giai đoạn sau".

Các nhà đầu tư đóng vai trò khác nhau trong các giai đoạn tăng trưởng của các công ty trẻ.

Các nhà đầu tư ở giai đoạn hạt giống giúp các công ty khởi nghiệp khởi đầu, trong khi những người ở giai đoạn đầu cung cấp tài chính để giúp các start up thiết lập mô hình kinh doanh. Các nhà đầu tư giai đoạn sau hỗ trợ mở rộng sản lượng và thị phần.

Trong những năm bùng nổ của kỳ lân, một số nhà đầu tư đã tham gia vào cuộc chạy đua để kiếm lợi nhuận nhanh chóng từ các đợt phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) của các kỳ lân.

Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi mạnh mẽ khi FED bắt đầu tăng lãi suất vào mùa xuân năm ngoái.

Công ty cung cấp dữ liệu tài chính Mỹ, Dealogic, vào năm 2022, các đợt IPO đã huy động được tổng cộng 22 tỷ USD ở Mỹ, giảm hơn 90% so với một năm trước đó.

Hoạt động đầu tư vẫn trì trệ trong năm nay do việc thắt chặt tiền tệ đã khiến các nhà đầu tư không muốn chấp nhận rủi ro, với nhiều cổ phiếu của các kỳ lân trước đây đang gặp khó khăn khi đã lên sàn.

Không thể thu hồi khoản đầu tư với các đợt IPO, các nhà đầu tư chọn việc không chi tiền, giáng một đòn mạnh vào nhiều kỳ vọng kỳ lân.

Trong những năm bùng nổ của kỳ lân, một số nhà đầu tư đã tham gia vào cuộc chạy đua để kiếm lợi nhuận nhanh chóng từ các đợt phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) của các kỳ lân.

PitchBook cho biết các nhà đầu tư vốn mạo hiểm ở Mỹ đã chi tổng cộng 39,8 tỷ USD trong quý II từ tháng 4 đến tháng 6, giảm 48% trong năm.

Tuy nhiên một số nhà đầu tư mạo hiểm ở Thung lũng Silicon vẫn lạc quan về thị trường khởi nghiệp.

Lu Zhang, người sáng lập công ty đầu tư mạo hiểm Mỹ Fusion Fund, cho biết: "Vốn và cơ hội đang phân cực. Các công ty hoạt động hiệu quả nhất có khả năng huy động vốn thực sự đang nhận được nhiều vốn hơn mức trung bình của năm 2022"

Bà Zhang cũng chỉ ra rằng rất nhiều nhà sáng lập nối tiếp nhau ra mắt các công ty mới.

"Những nhà sáng lập đó là những người giỏi nhất ở Thung lũng Silicon. Họ đã quan sát thị trường trong một thời gian dài và bây giờ là thời điểm tốt để họ nhảy vào".

Tâm trạng lạc quan với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo AI cũng đang tăng. Inflection AI, một công ty khởi nghiệp được thành lập vào năm ngoái bởi người đồng sáng lập LinkedIn, Reid Hoffman, đã huy động được 1,5 tỷ USD kể từ khi thành lập.

Dữ liệu từ công ty nghiên cứu CB Insights của Hoa Kỳ cho thấy các công ty khởi nghiệp ở Bắc Mỹ thống trị bảng xếp hạng các kỳ lân AI được định giá cao nhất trong khi các doanh nghiệ Trung Quốc lại vắng bóng.

Tâm trạng lạc quan với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo AI cũng đang tăng.

Trong khi các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn sau gặp khó khăn, các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn hạt giống vẫn tiếp tục thu hút đầu tư ở Mỹ.

Quy mô trung bình của các giao dịch hạt giống trong nửa đầu năm đạt 2,9 triệu USD khi các nhà đầu tư tập trung nhiều hơn vào việc nuôi dưỡng các doanh nghiệp thế hệ tiếp theo.

Martin Pichinson, đồng sáng lập và đồng chủ tịch của công ty tái cơ cấu Mỹ Sherwood Partners, nhận thấy một "sự tháo gỡ tuyệt vời" đang diễn ra trong lĩnh vực khởi nghiệp.

"Tôi thấy rất nhiều điều mới mẻ và thú vị từ AI. Nhưng chúng ta phải dọn sạch cái cũ, loại bỏ những gì đã có và tiết kiệm tiền để xây dựng những thứ mới", ông Pichinson nói.

Trong quá khứ, hệ sinh thái khởi nghiệp mỗi khi gặp khó khăn lại sinh ra những ngành mới. Các nhà đầu tư mạo hiểm trên khắp thế giới đang theo dõi xem điều gì sẽ xảy ra sau những khó khăn hiện tại của những chú kỳ lân và ai sẽ dẫn đầu xu hướng tiếp theo.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!