• Việt Nam ủng hộ giải quyết các tranh ở Biển Đông thông qua tiến trình ngoại giao và pháp lý
• Học giả quốc tế đề cao UNCLOS và phán quyết của PCA về Biển Đông

Trong báo cáo chuyên đề “Tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông: Có hay không ánh sáng cuối đường hầm, hoặc triển vọng giải quyết xung đột” mới được Trung tâm nghiên cứu quốc tế và châu Âu thuộc Trường Kinh tế Cao cấp của Nga (HSE) công bố, Tiến sỹ Alexander Korolev và Tiến sỹ Irina Strelnikova nhấn mạnh, phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng tài thường trực (PCA) ở La Haye (Hà Lan) bác bỏ yêu sách phi lý của Trung Quốc về “các quyền lịch sử” đối với các vùng biển bao phủ 80% diện tích Biển Đông có ý nghĩa lớn trong tiến trình pháp lý ở Biển Đông. 

Hai tác giả của báo cáo cho rằng, phán quyết được đưa ra dựa trên các chuẩn mực và nguyên tắc của luật pháp quốc tế, đồng thời khẳng định tính cần thiết của việc tuân thủ các quy tắc và nguyên tắc trong khu vực tranh chấp trên cơ sở Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. 

Theo nội dung báo cáo, mọi yêu sách của Trung Quốc liên quan đến “quyền lịch sử” ở Biển Đông không có giá trị pháp lý. Bản báo cáo dài 18 trang cũng phân tích tình hình phức tạp ở Biển Đông, đồng thời đánh giá cao sự tích cực của một số nước thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong việc đưa ra các sáng kiến nhằm giải quyết tranh chấp, đề cao tầm quan trọng của sự đoàn kết, đồng thuận trong ASEAN và vai trò trung tâm của ASEAN trong đảm bảo an ninh khu vực.

PCA công bố phán quyết về Biển Đông, năm 2016.

Cùng chung nhận định, trong bài viết đăng tải trên trang Latestmalaysia.com (Malaysia), tác giả Azam Saham nhấn mạnh rằng, ASEAN có nghĩa vụ đóng vai trò trung tâm trong việc giải quyết các vấn đề ở Biển Đông, với UNCLOS là cơ sở cho chuẩn mực và hành vi. 

Bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của UNCLOS trong giải quyết tranh chấp tại Biển Đông. Mặc dù đánh giá phán quyết của PCA có ý nghĩa quan trọng, tuy nhiên, tác giả cho rằng 5 năm sau khi PCA ra phán quyết về Biển Đông, tình hình an ninh tại vùng biển này tiếp tục căng thẳng, bất chấp các bên đã nỗ lực duy trì sự ổn định thông qua các biện pháp và hoạt động chung. 

Bài viết nêu rõ các mối đe dọa khủng bố hàng hải, cướp biển, xâm nhập lãnh hải bất hợp pháp, buôn bán ma túy, vũ khí và buôn người. Cơ sở hạ tầng cảng và vận tải biển thương mại cũng ngày càng dễ bị ảnh hưởng bởi cướp biển và khủng bố hàng hải. 

Bài viết khuyến nghị để giảm bớt sự gia tăng các hoạt động quân sự và chiếm đóng trên thực địa gần đây, cần có các hành động tập thể từ ASEAN, đặc biệt là sự thống nhất, đoàn kết của các nước thành viên. 

Tác giả nhấn mạnh ASEAN và các nước thành viên có nghĩa vụ đóng vai trò trung tâm trong việc giải quyết các vấn đề ở Biển Đông, đồng thời các quốc gia ngoài khu vực cần phải tôn trọng các cơ chế hợp tác đa phương do ASEAN dẫn dắt. 

Bài viết cũng khẳng định việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002 và đảm bảo đạt được tiến bộ thực chất trong các cuộc đàm phán nhằm sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) có vai trò hết sức quan trọng trong giải quyết tranh chấp ở vùng biển này.

Hôm 14/7 vừa qua, phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Mỹ được tổ chức theo hình thức trực tuyến, Ngoại trưởng Malaysia Hishammuddin Tun Hussein nêu rõ Malaysia vẫn giữ vững lập trường rằng các vấn đề liên quan đến Biển Đông cần phải được giải quyết một cách hòa bình và trên tinh thần xây dựng thông qua đối thoại và tham vấn, sử dụng các kênh ngoại giao, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS. 

Ông nhấn mạnh Kuala Lumpur luôn đặt ổn định khu vực là ưu tiên hàng đầu, do đó, nước này sẽ nỗ lực hết sức góp phần đảm bảo hòa bình, ổn định và tự do hàng hải quốc tế ở Biển Đông. 

Trong khi đó, Giáo sư, Tiến sỹ Valentin Yakushik, Khoa Quan hệ quốc tế và Khoa học xã hội thuộc Đại học quốc gia về nguồn sinh học và quản lý môi trường Ukraine, đánh giá phán quyết của PCA 5 năm trước, trong đó bác bỏ yêu sách phi lý của Trung Quốc tại Biển Đông, đã đề cao nguyên tắc giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế. 

Ông cho rằng phán quyết của PCA có tính “bắt buộc thi hành” và được đưa ra trong khuôn khổ UNCLOS 1982, trong đó khẳng định các yêu sách “đường 9 đoạn” của Trung Quốc là hoàn toàn vô căn cứ và trái với luật pháp quốc tế. Theo chuyên gia Ukraine, các tranh chấp quốc tế cần được giải quyết trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là nguyên tắc giải quyết hòa bình, không sử dụng vũ lực.

Trước đó, tại hội thảo quốc tế “Luật Hàng hải quốc tế ở Biển Đông: Triển vọng thực thi và giải pháp” diễn ra hôm 12/7 vừa qua tại Ukraine, các đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết phải giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế, UNCLOS và phán quyết của PCA năm 2016. 

Tiến sĩ, luật sư quốc tế Gennady Dubov nhấn mạnh UNCLOS có giá trị ràng buộc đối với tất cả các quốc gia thành viên. Theo ông, lập trường của Việt Nam trong vấn đề này mang tính xây dựng, góp phần duy trì hòa bình và phát triển ở Biển Đông xuất phát từ các nguyên tắc của luật pháp quốc tế. Trong khi đó, nhà khoa học chính trị quốc tế Vladimir Volya cho rằng về mặt lý thuyết, một giải pháp pháp lý quốc tế cho vấn đề Biển Đông là có thể thực hiện được. 

Hiện nay, đã có Nhóm công tác chung về COC và Nhóm bạn bè của UNCLOS. Học giả Ukraine hy vọng các nước sớm thông qua COC, phù hợp với lợi ích của tất cả các bên. 

Đồng quan điểm về vấn đề này, Giám đốc Viện Chuyển đổi toàn cầu Alexei Semeniy lưu ý rằng các bên tranh chấp ở Biển Đông cần tôn trọng luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS, phán quyết của PCA và các văn kiện pháp lý khác. Hội thảo quốc tế lần này một lần nữa khẳng định sự quan tâm của cộng đồng quốc tế đến việc giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông cũng như giá trị phán quyết của PCA năm 2016.