Ngày 1-8, tại TP Cần Thơ, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức lễ công bố Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2022 và hội thảo "Chính sách phát triển ĐBSCL nhìn từ quy hoạch tích hợp".

4 mục tiêu chuyển đổi nông nghiệp

Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2022 là công trình nghiên cứu do VCCI cùng Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright hợp tác thực hiện với sự tham gia các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực kinh tế, chính sách, nông nghiệp, môi trường, năng lượng...

Báo cáo chỉ rõ ĐBSCL đang đứng trước thử thách của 3 vòng xoáy. Trong đó, "vòng xoáy ngân sách" phản ánh tình trạng thiếu đầu tư trầm trọng ở ĐBSCL; "vòng xoáy lao động" xuất phát từ tình trạng thiếu cơ hội việc làm nên lao động trẻ di cư đến vùng Đông Nam Bộ; "vòng xoáy cơ cấu kinh tế" là căn nguyên của 2 vòng xoáy trên. Từ đó, báo cáo đề xuất 4 mục tiêu chính của việc chuyển đổi nông nghiệp ở ĐBSCL, bao gồm: tăng thu nhập một cách ổn định, bền vững cho nông dân; hiện đại hóa nền nông nghiệp; phát triển nền kinh tế nông nghiệp theo cơ chế thị trường; phát triển nông nghiệp bền vững theo mô hình "thuận tự nhiên".

Chủ tịch VCCI, ông Phạm Tấn Công, lưu ý ĐBSCL cần xem chuyển đổi nông nghiệp là một ưu tiên và quan tâm hàng đầu. Trong đó, quan tâm đặc biệt đến chuyển đổi cơ cấu sản phẩm sang phân khúc giá trị cao; chuyển đổi phương thức tổ chức sản xuất; chuyển đổi cách thức chế biến, lưu thông, phân phối ra thị trường. "Cần đổi mới tư duy và phá vỡ các vòng xoáy ở 3 lĩnh vực kinh tế - xã hội - môi trường để thực hiện chuyển đổi nông nghiệp" - ông Phạm Tấn Công nhấn mạnh.

Ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI, nhìn nhận ĐBSCL đang ở giai đoạn chuyển mình để bước sang thời kỳ mới trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn từ kinh tế suy thoái, biến đổi khí hậu và nguồn nhân lực. Trước tình hình này, các nghị quyết của Đảng, Nhà nước liên quan đến vùng đã khá đầy đủ, được cho là tiền đề cho giai đoạn phát triển mới. Trong đó, Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được Thủ tướng phê duyệt được ví như một sự sắp đặt lại cấu trúc kinh tế của vùng vốn manh mún, bị chi phối bởi quan niệm phát triển và cách tiếp cận trong hoạch định tăng trưởng của từng địa phương. "Để các nghị quyết, quy hoạch được triển khai nhanh chóng, mỗi địa phương cần định hình lại mô hình phát triển. Chính sách đi kèm cần được xây dựng một cách đầy đủ, mang tính thực tiễn. Địa phương cần tìm hiểu những khó khăn thực tế của doanh nghiệp (DN), ghi nhận những sáng kiến từ cộng đồng để cùng nhau hợp tác, tư duy tìm mô hình phát triển mới" - ông Thành khuyến nghị.

Cần mô hình phát triển mới

TS Vũ Thành Tự Anh - Giám đốc Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, trưởng nhóm nghiên cứu Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2022 - nhận xét mô hình phát triển của ĐBSCL hiện đã chạm ngưỡng. Nếu vùng tiếp tục phát triển theo kiểu thâm dụng tài nguyên và lao động với giá trị gia tăng tương đối thấp thì không cải thiện được năng lực cạnh tranh, tiếp tục tụt hậu. "Tác động của đại dịch Covid-19 với ĐBSCL cao hơn nhiều so với mặt bằng chung cả nước. Lần đầu tiên trong 2 thập kỷ, ĐBSCL có mức tăng trưởng kinh tế thấp hơn bình quân cả nước với GRDP năm 2021 âm 0,43%. Nông nghiệp là điểm sáng nhưng không thể vực dậy kinh tế cả vùng. Cơ cấu kinh tế ĐBSCL không thay đổi trong 3 năm qua cho thấy dịch Covid-19 đã chặn đứng cơ cấu kinh tế của vùng và mô hình không còn phù hợp" - TS Vũ Thành Tự Anh phân tích.

Từ đó, TS Vũ Thành Tự Anh cho rằng ĐBSCL cần có mô hình phát triển mới. Cụ thể, việc tăng trưởng và phát triển của vùng phải được nâng cấp, thay đổi phù hợp với nhiệm vụ trong thời đại mới. Đồng thời, cần tháo gỡ những nút thắt kìm hãm sự phát triển của khu vực có vai trò bảo đảm an ninh lương thực cho cả nước. "Nếu không có sự đầu tư của trung ương, bộ, ngành thì ĐBSCL không thể nào trở mình được" - TS Vũ Thành Tự Anh nhấn mạnh thêm.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Lê Minh Hoan cho hay Nghị quyết về Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã đề cập việc giữ ổn định 3,5 triệu ha đất trồng lúa đến năm 2030, song được linh hoạt chuyển đổi mà không làm thay đổi tính chất, điều kiện sử dụng đất lúa. Đặc biệt, lần đầu tiên nghị quyết đề cập cụm từ "an ninh lương thực - thực phẩm". "Độ mở đã có nhưng vấn đề là chúng ta làm như thế nào? Các chuyên gia nói cần có hệ thống chính sách chuyển đổi mô hình song chính sách ở đâu? Nếu để trung ương hoạch định chính sách thì sợ rằng không phủ hết được cả vùng. Chính sách cần xuất phát từ người dân, DN, chính quyền địa phương. Hãy làm rồi khuyến nghị chính sách" - Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu quan điểm.

Tư lệnh ngành NN-PTNT bày tỏ mong muốn Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 mang giá trị tâm huyết của khu vực công, khu vực tư, DN, người dân, xã hội, chuyên gia. Bởi vì, nếu chỉ dừng lại một bản quy hoạch tích hợp mà không kích hoạt được hệ sinh thái thì khó thành công.