Hiện giá các loại phân bón vẫn neo ở mức cao từ đầu năm 2021 đến nay. Nguyên nhân là do xung đột Nga - Ukraine và những ảnh hưởng từ đại dịch Covid, giá nguyên liệu đầu vào cho phân bón cũng khan hiếm và tăng cao.

Tuy nhiên, một trong những yếu tố khiến giá thành phân bón tăng lên trong thời gian gần đây đó chính là việc các đơn vị sản xuất phân bón không được khấu trừ chi phí đầu vào theo quy định tại Luật số 71/2014/QH13.

Về vấn đề này, Bộ NN&PTNT cũng như Hiệp hội Phân bón Việt Nam đã nhiều lần đề nghị Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội sửa đổi theo hướng chuyển phân bón từ đối tượng không chịu thuế sang đối tượng chịu thuế với mức thuế suất hợp lý.

Điều này để tạo điều kiện hỗ trợ ngành sản xuất phân bón trong nước và giảm bớt khó khăn cho nông dân trong điều kiện giá phân bón tăng cao và khan hiếm như hiện nay.

Chia sẻ tại toạ đàm “Tìm giải pháp ổn định nguồn cung và bình ổn giá phân bón” sáng 30/8, ông Huỳnh Tấn Đạt – Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho biết, Luật thuế số 13/2008/QH12 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2009) quy định phân bón là đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng (VAT) với thuế suất 5%.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về Thuế số 71/2014/QH13 quy định phân bón, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ sản xuất nông nghiệp thuộc đối tượng không chịu thuế VAT Theo đó, phân bón từ mặt hàng chịu thuế VAT 5% được điều chỉnh thuộc đối tượng không chịu thuế VAT từ ngày 1/1/2015. Lý do không áp thuế VAT đối với mặt hàng phân bón là nhằm giảm gánh nặng cho nông dân.

Tuy nhiên, trong những năm qua, quy định này dần bộc lộ nhiều bất cập, đẩy giá thành phân bón sản xuất trong nước tăng.

Theo ông Đạt, nguyên nhân là do quy định phân bón không chịu thuế VAT, các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước không được khấu trừ, hoàn thuế VAT của hàng hóa, dịch vụ đầu vào (nguyên liệu, vật tư cho sản xuất, sửa chữa máy móc, thiết bị, …), kể cả thuế VAT của hàng hóa mua vào hoặc nhập khẩu để tạo tài sản cố định dùng cho sản xuất phân bón.

Từ đó, giá thành phân bón sản xuất trong nước tăng lên do toàn bộ chi phí phát sinh về thuế VAT được các doanh nghiệp tính vào chi phí sản xuất. Theo thống kê sơ bộ của Bộ Tài chính, số thuế VAT không được khấu trừ tính vào chi phí của doanh nghiệp phân bón theo Luật thuế 71 từ năm 2015 đến nay đã lên tới gần 10.000 tỷ đồng.

Dẫn kinh nghiệm quốc tế, ông Đạt cho hay, mặt hàng phân bón là mặt hàng phục vụ sản xuất nông nghiệp nên chính sách thuế VAT (hoặc thuế hàng hóa dịch vụ, thuế bán hàng) của nhiều nước được thiết kế theo hướng ưu đãi hơn so với các mặt hàng thông thường khác.

Chính phủ nhiều nước đã thông qua các chính sách và chương trình hỗ trợ trên các phương diện khác nhau nhằm tạo điều kiện thuận lợi và thúc đẩy sự phát triển ngành phân bón, trong đó chính sách về thuế cũng là công cụ thường được các nước sử dụng.

Tuy nhiên, cách thức thiết kế của các nước cũng rất khác nhau. Một số nước không thu thuế VAT/thuế bán hàng đối với mặt hàng phân bón như Thái Lan, Lào, Myanmar, Philippines, Pakistan, Mỹ… Một số nước có thu thuế đối với mặt hàng phân bón nhưng với mức thuế suất thấp hơn thuế suất phổ thông, ví dụ như Trung Quốc, Romania, Croatia, Ấn Độ…

Về ý kiến của Bộ NN&PTNT, ông Đạt nhấn mạnh Bộ thống nhất sự cần thiết thay đổi chính sách thuế VAT của phân bón theo hướng thuộc đối tượng chịu thuế VAT thay cho đối tượng không chịu thuế như quy định hiện hành.

“Tuy nhiên, thuế VAT là sắc thuế gián thu và người tiêu dùng là người chịu thuế. Do vậy khi thay đổi chính sách thuế đối với phân bón (chuyển sang đối tượng chịu thuế với mức thuế suất nhất định) thì sẽ tác động đến giá bán và người nông dân là đối tượng chịu tác động chính”, ông Đạt nói.

Trước tình hình giá phân bón trên thị trường thế giới và trong nước liên tục tăng cao, diễn biến phức tạp, đặc biệt trong bối cảnh khó khăn do tác động của thiên tai, dịch bệnh trong hơn hai năm qua thì việc đưa mặt hàng phân bón là đối tượng chịu thuế với mức thuế suất 5% như dự kiến là tăng áp lực cho nông dân.

Do đó, Bộ NN&PTNT đã đề nghị Bộ Tài chính tổng hợp, báo cáo Chính phủ kiến nghị Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật VAT theo hướng phân bón thuộc đối tượng chịu thuế VAT với mức thuế suất hợp lý để tạo điều kiện hỗ trợ ngành sản xuất phân bón trong nước và không ảnh hưởng đến đời sống nông dân.

Để không ảnh hưởng đến nông dân, theo Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phân bón trong nước cần phải tăng cường quản trị, rà soát để tiết giảm tối đa chi phí từ đó giảm giá thành và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh cũng như cạnh tranh bình đẳng với hàng hóa cùng loại.

Ông cũng cho rằng, về phía cơ quan quản lý nhà nước, khi Luật có hiệu lực thi hành thì Bộ Công Thương và các bộ có liên quan; UBND các tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương cần tăng cường quản lý giá phân bón không để giá phân bón tăng, góp phần chủ động nguồn phân bón sản xuất trong nước, không phụ thuộc nguồn nhập khẩu, khắc phục được việc giá cả biến động gây bất lợi cho sản xuất nông nghiệp và người nông dân.