Người dân miền Tây có thói quen mua vé số kiến thiết cầu may đổi đời - Ảnh: KHẮC TÂM
Xổ số đã có từ thời La Mã. Xổ số đã chính thức được sử dụng như phương thức gây quỹ cho nhà thờ và cả các dự án của chính quyền từ thời Phục hưng ở châu Âu.
Ở nước ta, xổ số kiến thiết được cổ vũ như một phương thức góp phần xây dựng đất nước. Ngày nay, ích lợi từ vé số lẫn cân bằng quyền lợi của các bên liên quan trở thành vấn đề được bàn thảo nhiều hơn.
Không khó để nhận thấy xác suất thắng giải xổ số là quá thấp. Đơn vị cung cấp dịch vụ xổ số không thể mở ra quá nhiều cơ hội trúng thưởng vì còn phải huy động sự đóng góp của xã hội. Nhưng ai cũng nhận thấy việc cần thiết phải dùng giá trị giải thưởng lớn để hấp dẫn người chơi.
Người mua phần nhiều là ít tiền. Họ thật sự không toan tính, không hiểu rõ về xác suất và chỉ cầu mong ở... duyên trời.
Khi báo cáo tài chính của các công ty xổ số hé lộ những con số đẹp, sự tăng trưởng lớn thì đồng nghĩa người nghèo đã đóng góp ngày một nhiều hơn.
Khi hiệu quả kinh doanh của các công ty này chiếm tỉ lệ đáng kể trong thu ngân sách địa phương, đồng nghĩa người mua vé số đã đóng góp lớn cho sự bền vững của ngân sách.
Có vẻ như, đây là điểm bất ổn trong bức tranh kinh tế tổng thể. Những mối bận tâm như vậy thực tế đã xuất hiện rất lâu, và gây tranh cãi ở nhiều nước, kể cả các nền kinh tế phát triển. Vì xổ số đã thật sự là... một phần tất yếu không thể thiếu, ít nhất là đã tạo ra chỗ bấu víu và hy vọng cho người nghèo.
Thực ra, cũng có ý kiến lập luận rằng nếu không bỏ tiền để mua vé số thì chắc gì người nghèo đã để yên số tiền nho nhỏ ấy mỗi ngày để tiết kiệm.
Những lập luận như vậy cũng không đủ sức cổ vũ cho việc thiếu chính sách chăm sóc và chia sẻ lợi ích hợp lý với cộng đồng từ các đơn vị cung cấp dịch vụ xổ số.
Quan sát thực tế nước ta, không khó để nhận ra lực lượng bán hàng chủ đạo của các công ty xổ số hiện nay là lao động nghèo.
Đội ngũ bán hàng trung gian đang kinh doanh chính hiệu và có thu nhập cao là các... đại lý vé số. Họ không phải người bán vé số nghèo, chỉ có họ mới có đủ điều kiện nhận vé số "sỉ" và phân phối lại.
Về mặt quản trị doanh nghiệp, đơn vị xổ số cũng khó đảm đương và bảo đảm an toàn về mặt hệ thống nếu như trực tiếp giao vé số cho từng người bán vé số mà không có những đòi hỏi hay ràng buộc chặt chẽ.
Trước mắt, chính quyền địa phương, đơn vị xổ số cần thiết lập cơ chế để người lao động tiếp cận nguồn cung vé số trực tiếp, có tỉ lệ hoa hồng cao. Tín dụng vi mô, tín chấp của các tổ chức xã hội... đã trở thành các thiết chế hỗ trợ đắc lực trong các lĩnh vực khác thì cũng có thể trở thành "kênh" đáng trông cậy trong phân phối vé số.
Xa hơn, về mặt vĩ mô, cấu trúc lao động xã hội với lực lượng đông đảo người bán vé số lưu động cần được giải quyết. Bản cân đối ngân sách lẫn kết cấu bức tranh kinh tế từ đó cũng cần được thiết kế lại.
Tổng thể, nhu cầu mua vé số cao không phải là tín hiệu tích cực và dùng xổ số để tăng trưởng nguồn thu không phải là lựa chọn vững bền, nếu không muốn nói là giải pháp thụt lùi.
Khoảng trống cần "lấp" cho người bán vé số
Sau loạt bài của báo Tuổi Trẻ, người bán vé số dạo khấp khởi hy vọng về tương lai có thể trả lại những tờ vé số bán không hết.
Mong chấm dứt cảnh lo sốt vó khi giờ quay thưởng đã cận kề nhưng xấp vé số còn dày cộp. Cũng không còn phải mạo hiểm đứng giữa dòng xe đông đúc mong bán được tờ nào hay tờ ấy. Khổ nhất là gặp lúc trời mưa, chẳng có vị khách nào dừng xe dù trong lòng rất thương cảm.
Nhiều người phấn khởi bày tỏ: niềm hy vọng từ nay trở đi sẽ không còn phải "bù lỗ" cho những vé phải ôm.
Vấn đề tiếp theo có lẽ nên đề cập đến các chế độ chính sách cho đội ngũ lao động tự do. Với những người gắn bó đồng hành lâu năm, ổn định cùng công việc bán vé số, rất cần hỗ trợ giúp họ có tấm thẻ bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn và các kiểu hỗ trợ khác.
Mức hỗ trợ có thể linh hoạt, khác nhau phụ thuộc vào số lượng vé tiêu thụ và thời gian gắn bó công việc, làm nhiều được hưởng quyền lợi nhiều.
Việc này sẽ tiếp thêm động lực cho người bán lẻ, cũng là cách để tăng số lượng phát hành. Những bước chân rong ruổi khắp hang cùng ngõ hẻm sẽ thêm khỏe khoắn hơn khi được đảm bảo cuộc sống khá hơn.
Ngành bảo hiểm xã hội hẳn vẫn đang trăn trở nhằm đưa chính sách hưởng bảo hiểm xã hội đến với lực lượng lao động tự do, vốn chiếm số lượng không hề nhỏ nhưng tỉ lệ mua bảo hiểm xã hội tự nguyện còn khiêm tốn.
Không khó hình dung sự vất vả của những người "làm ngày nào ăn ngày đó". Khi hết khả năng lao động sẽ rất hiếm trường hợp đủ điều kiện sống tự túc, không phải phụ thuộc.
Với người bán vé số dạo, cần sự chung tay hỗ trợ để ai cũng tham gia bảo hiểm xã hội là việc cần làm gấp như một cách đảm bảo an sinh cho những người đang góp sức cho ngân sách.
Hoãn cuộc họp các đại lý xổ số bàn về nhận lại vé số ế cho người bán dạoHội đồng Xổ số kiến thiết khu vực miền Nam hoãn cuộc họp triển khai thực hiện nghị quyết liên quan đến việc nhận lại vé số ế và mức hoa hồng tối thiểu cho người bán dạo.