Phóng sinh, theo quan niệm của nhà Phật, là cách để nuôi dưỡng tâm từ của mình với chúng sinh. Việc phóng sinh được xem là một trong những phương pháp thực hành để mang đến an vui, sức khỏe, thọ mạng; một phương tiện để gửi gắm lòng hiếu nghĩa đến ông bà, tổ tiên quá vãng được thoát khổ đau, sanh vào cõi an lành.

Phóng sinh: gieo nhân lành, đừng tạo nghiệp

Có lẽ việc bỏ ra một số tiền để mua chim cá phóng sinh khá dễ dàng, cho người ta cảm giác là người tốt, một cách xóa nghiệp dữ, tạo nhân lành nên người người đua nhau phóng sinh sai cách.

Theo đó, chim, cá (và nhiều loài khác) bị bắt, nhốt lại rồi bán cho nhóm người thực hành phóng sinh. Vô tình, từ chỗ được tự do, được khỏe mạnh, các loài bị bắt phải khổ sở trong bao, trong lồng, mua đi bán lại, bắt tới bắt lui cho đến chết.

Có một sự mê tín ở chỗ: phải đến chùa phóng sinh (mua chim cá thả) thì mới có phước hoặc mới được Phật chứng giám. Đi đến một số đình chùa lớn thường dễ dàng bắt gặp các dịch vụ bán chim, cá phóng sinh lổn nhổn. Có nhiều chú chim đã chết ngay trong lồng, nhiều chú sau khi thả cũng bay không nổi và bị bắt lại sau đó. Ở những chùa gần sông nước, cá vừa được thả thì một nhóm người giăng lưới, chích điện chờ sẵn để đón lõng. Phóng sinh kiểu này bằng... mười sát sinh!

Tiếp nữa, loài được phóng sinh ra ấy có phù hợp sống trong vùng nước, vùng trời ấy không. Chẳng hạn, cá nuôi trong môi trường được "cung phụng" thức ăn công nghiệp, liệu ra môi trường tự nhiên có thể sống sót? Cá sống ở nước lợ, nước ngọt từ bé nhưng ra sông ra suối có khi sẽ không thể thích nghi. Loài ấy vào môi trường tự nhiên có thể trở thành loài độc hại, phá vỡ môi trường vốn đang yên ổn của các loài khác.

Mọi người vẫn thi thoảng nhìn thấy một chú cá bị thả từ trên cầu cao xuống. Sau đó, người phóng sinh đã vứt luôn cả bao ni lông đựng cá xuống sông. Hình ảnh hậu phóng sinh kiểu này rất phản cảm cần phải được chấn chỉnh.

Hãy phóng sinh văn minh, hiểu biết

Phóng sinh có hiểu biết chính là trở lại ý nghĩa nguyên thủy của việc làm này. Khi phát hiện loài nào đang "ngàn cân treo sợi tóc", trong khả năng mình cứu được thì dốc sức để cứu. Xét cho cùng, phóng sinh là vì có tình thương, vì nuôi dưỡng tâm từ bi. Nhưng cũng cần trí tuệ chiếu soi. Nếu hành động phóng sinh dẫn tới việc chúng sinh bị bắt, nhốt và phục vụ nhu cầu làm - người - từ - bi của ta thì điều này không còn phù hợp.

Để giải quyết câu chuyện phóng sinh đúng, tự thân mỗi người nhìn rõ sự thật qua quan sát hiện tượng phóng sinh tràn lan, hệ lụy, biến tướng mà điều chỉnh. Các ngành hữu quan, tổ chức có liên quan tới văn hóa này cần có khuyến cáo, quy định rõ ràng. Ở đây, cần xem xét hành vi bắt chim cá, bán vật phóng sinh có vi phạm quy định liên quan đến bảo vệ môi trường không và xử phạt các kiểu trục lợi gây hại môi trường.

Phóng sinh đừng biến thành sát sinh, hại vật

Thực tế, Giáo hội Phật giáo Việt Nam và Tổng cục Thủy sản vài năm trước đã có văn bản ghi nhớ trong lĩnh vực phóng sinh, tái tạo và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Qua đó, cũng đã có hướng dẫn, tuyên truyền phóng sinh đúng cách nhưng có lẽ chưa sâu rộng hoặc chưa đủ chuyển hóa thói quen "xưa làm nay bắt chước" này. Cứ mỗi mùa lễ Tết quan trọng như Vu lan, Phật đản... lại rộ lên "tiếng kêu cứu" của chim cá chỉ vì con người muốn làm người tốt.

Phóng sinh thực ra là phải giải phóng tham - sân - si trong mình để giải thoát thì ta sẽ trở lại thực tập để ý nghĩ, lời nói, việc làm của mình đầy thương yêu, có hiểu biết với mọi sự, mọi mối quan hệ hằng ngày, thay vì thực tập hình thức vài ngày trong năm, biến phóng sinh thành sát sinh, hại vật như câu chuyện tranh luận những ngày qua...