Trong ngành dược, không một cổ phiếu nào có đà tăng vũ bão như nhà sản xuất vắc xin COVID-19 Moderna. Vốn hóa Moderna tăng từ 6 tỷ USD lên gần 200 tỷ USD trong 19 tháng, vượt qua những cây đa cây đề trong ngành. Tháng trước, Moderna được ghi danh trong chỉ số S&P 500.

Để tìm được ví dụ có thể so sánh với Moderna, chúng ta phải nhìn sang một ngành hoàn toàn khác. Tesla của Elon Musk cũng đã dành 19 tháng vừa qua cho bước nhảy tương tự, từ vốn hóa 100 tỷ USD đến hơn 800 tỷ USD, gia nhập chỉ số S&P 500 và cho các công ty sản xuất ô tô khác "hít bụi". (Hiện tại, vốn hóa Tesla vào khoảng 700 tỷ USD).

Định giá của cả Moderna lẫn Tesla đều rất vô lý nếu xét theo phân tích thông thường. Nhưng việc Moderna hiện được xưng tụng là "Tesla của ngành công nghệ sinh học" đòi hỏi phải phân tích kỹ lưỡng xem đâu là mối liên hệ giữa một nhà sản xuất thuốc và một công ty chế tạo xe điện.

Một cách để lý giải định giá của Tesla là phân tích tổng thị trường khả dụng (total addressable market – TAM). TAM đặc biệt quan trọng với startup và các công ty đột phá (disruptor) bởi do không có lợi nhuận đáng kể, điểm thu hút lớn nhất của chúng là tăng trưởng. Và điều kiện tiên quyết để tăng trưởng là có một thị trường khổng lồ để khai phá.

Một trong những chủ đề lớn nhất xoay quanh Tesla trong những năm qua là việc tạo ra thị trường xe điện để thiết lập chỗ cho đà phi mã trong tương lai hoặc biện minh cho những bước nhảy trong quá khứ.

Hãy xem xét: Tesla đặt mục tiêu tăng doanh số bán xe lên trung bình 50% một năm "trong khoảng thời gian nhiều năm." Giả sử điều đó xảy ra và Tesla cũng đạt được biên lợi nhuận ròng bền vững là 10% trên các chiếc xe giá 50.000 USD mỗi chiếc. Như vậy đến năm 2026, Tesla sẽ bán gần 1/2 tổng số xe điện chạy bằng pin trên toàn thế giới và mở rộng doanh thu bán ô tô lên gấp 11 lần.

Ngay cả khi tất cả kịch bản trên thành hiện thực, giá cổ phiếu hiện tại vẫn lớn gấp 23 lần thu nhập dự kiến trong 5 năm tới.

Dĩ nhiên, bạn có thể giả định nhu cầu dành cho xe điện tăng trưởng lớn hơn nữa, hoặc biên lợi nhuận cao hơn, hoặc cả hai. Đồng thời, bạn có thể tưởng tượng xa hơn nữa và nghĩ rằng Tesla không chỉ thống trị thế giới xe điện, mà còn là quán quân trong xe tự lái, vận hành các đội robotaxi, mở một hãng hàng không mà chỉ riêng mảng kinh doanh phụ này cũng đáng giá từ 14% đến 140% giá cổ phiếu hiện tại.

Quay trở lại thực tế, Tesla thực sự đã đạt được nhiều thành tựu, và đưa ra lý do để tin rằng quỹ đạo tăng trưởng của công ty vẫn sẽ tiếp diễn. Ý chính ở đây là một khi đã tạo ra được niềm tin rộng rãi rằng công ty của bạn là "nền tảng kỹ thuật số" với tiềm năng sản phẩm vô hạn, thì giá cổ phiếu của bạn cũng có thể lên đến vô cực. Bạn có thể chỉ đặt ra giá mục tiêu thay vì mất công lập ra bất kỳ mô hình nào.

Còn Moderna thì sao? Định giá của công ty phản ánh kỳ vọng tăng trưởng lớn dựa trên hai động lực chính: doanh số bán vắc xin COVID-19 và lợi nhuận khủng trong tương lai từ các loại vắc xin và thuốc điều trị mới dựa trên công nghệ mRNA.

Vắc xin COVID-19 là một sản phẩm độc đáo để định giá và sẽ tạo ra lợi nhuận phi thường trong vài năm tới. Moderna được kỳ vọng sẽ đạt EBITDA sau điều chỉnh 29 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2022, lớn hơn 6 tỷ USD so với Tesla.

Nhưng quy mô thực sự và vòng đời của vắc xin COVID-19 là không rõ ràng. Chúng phụ thuộc vào liệu các nước có phổ cập việc tiêm liều vắc xin thứ ba hay không, nhu cầu đối với việc phát triển vắc xin riêng biệt cho từng chủng virus SARS-CoV-2, và sản phẩm của các đối thủ cạnh tranh. Hiện tại, mọi niềm lạc quan đã được phản ánh hết vào giá của Moderna. Nhưng ước tính của giới phân tích ngụ ý rằng doanh thu và lợi nhuận sẽ giảm mạnh sau năm 2022.

Giống như Tesla, phần lớn định giá của Moderna phụ thuộc vào các sản phẩm giả định trong tương lai. Và các giả định này mơ hồ đến mức ngay cả bên bán cũng không thể đưa ra con số cho chúng.

Thành công của vắc xin COVID-19 của Moderna là tín hiệu cực kỳ tích cực cho các loại dược phẩm dùng công nghệ mRNA khác. Nhưng với định giá ngày hôm nay, nhà đầu tư có vẻ đã quá lạc quan về năng lực của Moderna.

Trên thực tế, không một loại sản phẩm không liên quan đến COVID-19 nào mà Moderna đang phát triển có vẻ sẽ tạo ra doanh số đáng kể trước năm 2025, Bloomberg cho biết. Trong khi đó, phát triển thuốc lại là một quá trình đắt đỏ và rất dễ thất bại.

Khác với Tesla, Moderna không có nhiều thị trường khả dĩ để lấn sân sang, mà chỉ có thể nghiên cứu các căn bệnh khác nhau.

Và tuy những lời hứa về sự đổi mới đột phá và lợi thế về R&D là sức hút thường thấy của các công ty công nghệ sinh học, chúng hiếm khi đền đáp nhà đầu tư một cách xứng đáng. Có lẽ đó là lý do ngay cả giới phân tích công nghệ sinh học, những người nổi tiếng với cái nhìn vô cùng lạc quan, cũng hoài nghi về định giá của Moderna.

Ít nhất thì theo khía cạnh này, sự chuyển biến của Moderna thành "Tesla của ngành công nghệ sinh học" cũng chưa được hoàn thiện.