Lệnh cấm trên được đưa ra sau khi Ủy ban châu Âu quyết định không gia hạn lệnh cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraine vào 5 nước láng giềng EU của Ukraine.

Ukraine là một trong những quốc gia xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu thế giới trước khi cuộc chiến Nga - Ukraine diễn ra vào năm 2022 làm giảm khả năng vận chuyển sản phẩm nông nghiệp của Kiev ra thị trường toàn cầu. Nông dân Ukraine đã dựa vào xuất khẩu ngũ cốc qua các nước láng giềng kể từ khi xung đột bắt đầu diễn ra do nước này không thể sử dụng những tuyến đường thuận lợi qua các cảng Biển Đen.

Làn sóng ngũ cốc và hạt có dầu (của Ukraine) tràn vào các quốc gia láng giềng đã phá giá loại hàng hóa này ở những nước đó, ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân địa phương. Do đó, chính phủ các nước này đã cấm nhập khẩu nông sản từ Ukraine. Liên minh châu Âu vào tháng 5 đã vào cuộc để ngăn chặn từng quốc gia áp đặt lệnh cấm đơn phương và áp đặt lệnh cấm nhập khẩu vào các nước láng giềng. Theo lệnh cấm của EU, Ukraine được phép xuất khẩu qua các nước này với điều kiện sản phẩm phải được bán ở nơi khác.

EU cho phép lệnh cấm đó hết hiệu lực vào ngày 15/9 sau khi Ukraine cam kết thực hiện những biện pháp thắt chặt kiểm soát xuất khẩu sang các nước láng giềng. Vấn đề này đặc biệt nhạy cảm vào thời điểm hiện nay khi nông dân vào mùa thu hoạch và chuẩn bị bán nông sản.

Ủy viên Thương mại EU Valdis Dombrovskis hôm 15/9 cho biết, các nước nên kiềm chế các biện pháp đơn phương chống lại việc nhập khẩu ngũ cốc Ukraine. Tuy nhiên, Ba Lan, Slovakia và Hungary đã ngay lập tức phản ứng bằng cách áp đặt lại các hạn chế của riêng họ đối với việc nhập khẩu ngũ cốc của Ukraine. Họ sẽ tiếp tục cho phép quá cảnh các sản phẩm của Ukraine.

"Miễn là Ukraine có thể chứng nhận rằng ngũ cốc (của Ukraine) sẽ được vận chuyển đến quốc gia nhập khẩu khác bằng xe tải và tàu hỏa, lệnh cấm được áp dụng trong nước sẽ không thực sự ảnh hưởng đến khả năng xuất khẩu của Ukraine ra nước ngoài", ông Terry Reilly, chiến lược gia nông nghiệp cấp cao của Marex nói. Ông Reilly lưu ý rằng sự gián đoạn xuất khẩu ở Biển Đen là mối lo ngại lớn hơn.

Không rõ Ukraine đã cam kết hạn chế xuất khẩu bao nhiêu hoặc các lệnh cấm mới sẽ tác động như thế nào các nông sản từ Ukraine. Vấn đề này đã làm nổi bật sự chia rẽ trong EU về tác động của cuộc chiến ở Ukraine đối với nền kinh tế của các quốc gia thành viên.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy hoan nghênh quyết định của EU không gia hạn thêm lệnh cấm xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine, nhưng cho biết Kiev sẽ phản ứng "một cách văn minh" nếu các nước thành viên EU vi phạm những quy tắc của EU.

Tuy nhiên, Ba Lan, Hungary, Slovakia cho rằng động thái của họ là vì lợi ích nền kinh tế quốc gia.

"Lệnh cấm được áp đặt đối với bốn loại ngũ cốc, nhưng theo yêu cầu của tôi và của các nông dân, lệnh cấm đã được mở rộng để bao gồm các món ăn từ các loại ngũ cốc ngô, lúa mì, hạt cải dầu, để những sản phẩm này không ảnh hưởng đến thị trường Ba Lan," Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Ba Lan Robert Telus cho biết trong một tuyên bố đăng trên Facebook.

Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki nói thêm: "Chúng tôi sẽ gia hạn lệnh cấm này bất chấp có sự đồng ý của Ủy ban châu Âu hay không, bất chấp sự bất đồng của Ủy ban châu Âu"; "Chúng tôi sẽ làm điều đó vì lợi ích của nông dân Ba Lan".

Hungary đã áp đặt lệnh cấm nhập khẩu quốc gia đối với 24 sản phẩm nông nghiệp của Ukraine, bao gồm ngũ cốc, rau, một số sản phẩm thịt và mật ong, theo một nghị định do Chính phủ Hungary công bố hôm15/9.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Slovakia cũng đã công bố lệnh cấm ngũ cốc Ukraine của nước này. Các lệnh cấm của 3 quốc gia trên chỉ áp dụng đối với hàng nhập khẩu trong nước và không ảnh hưởng đến việc vận chuyển sang các thị trường tiếp theo.